سندسازی‌های کتاب «طب‌الائمه» منسوب به فرزندان بسطام

کتاب «طب‌الائمه» به عبد‌الله و حسین، فرزندان بسطام منسوب است. عموم راویان صدر اسانید، همچون خود آن دو ناشناخته‌اند. فرزندان بسطام در اسانید کتاب، بیشتر واسطه روایت از طریقی خاص فرض شده‌اند. این ابهام پیش رو است که حدود و ریشه این ضعف‌ها چیست؟ با بررسی مقایسه‌ای اسانید گوناگون کتاب و مشابه‌یابی آن‌ها در دیگر منابع، معلوم می‌شود نام‌های ابتدای بیشترِ اسانید، ساختگی و کاملاً بی‌ضابطه است و تنها نام تعداد انگشت‌شماری از مشایخ صدر اسناد، واقعی است. البته، شواهدی از تعویض در ادامه هر دو دسته از اسناد در دست است. سندسازیِ تعویضیِ ضابطه‌مند در کتاب، شاخصه‌هایی متفاوت با سندسازی بی‌ضابطه در ابتدای اسناد دارد و این دو نوع سندسازی عمومی در دو مرحله صورت گرفته است. از میان چند شیخ شناخته‌شده در صدر اسناد، بیشترشان از غالیان هستند و در طبقات متقدم‌تر اسناد کتاب هم شواهد توجه مولف به سرانِ خطابیه مانند: ابوالخطاب، ابن‌مهران و شریعی بسیار است و هم شاخصه‌های اختصاصی اسانیدِ غالیانِ خطابی فراوان به چشم ‌می‌خورد. البته، مولف از برخی دفاتر حدیثی امامیه نیز به صورت وجاده‌ای بهره برده است. مولف کتاب و تحریف‌گر اسناد به صورت قطعی شناخته نشده است، ولی رجال، الگوهای سندسازی، توصیفات اختصاصی اسناد و تحریفات آن در «طب‌الائمه» تناسب بسیار بالایی با کتاب نصیری «الهدایه» خصیبی دارد.

forging isnads in ṭibb al-aʿimmah attributed to basṭām’s sons

the book ṭibb al-aʿimmah is attributed to ʿabd-allāh and ḥusayn sons of basṭām. like those two, most of the narrators of the beginning of the isnads are unknown. according to its isnads, basṭām’s son are presumed to be mediators only for some special isnads. by comparing various isnads of the book with other sources, it is clear that the opening names of most of the isnads are fake and completely unregulated. only a few of elders in the beginning of isnads are real. however, here is evidence of replacement in the rest of both groups of isnads. regulr forgery in the book has different characteristics from irregular forgery at the beginning of the documents, and these two types of general forgery have been done in two stages. among the few sheikhs known at the beginning of the isnads, most of them are extremists, and in the more older layers of the book’s isnads, there are many narration from leaders of khaṭṭābbīyah, such as abul-khaṭṭāb, ibn mehrān, and sharīʿī, and the specific characteristics of khaṭṭābbīyah’s isnads can be seen a lot. of course, he has used of some hadith books of the imamīyah. the author of the book and the falsifier of isnads is not identified definitively, bat his isnads and its forging patterns and specific words of isnads of ṭibb al-aʿimmah is very similar with the nusairi book al-hidāyah by khaṣībī.