تحلیلی بر جایگاه اصل محوری در تحقق جامعیت قرآن با تکیه بر روایت «الاّ و لَهُ اصل فی کتاب الله»

قرآن کریم به عنوان منبع اصلی آموزه‌های دینی در اسلام، برای پاسخ به نیازهای هم‌سو با هدف هدایت و تکامل انسان، دارای ویژگی‌های متمایزی است؛ که «جامعیت قرآن» یکی از این ویژگی‌های منحصر به فرد قلمداد می‌شود. این مهم از همان آغاز مورد توجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفته و درباره چگونگی آن نظرات متعددی بیان گردیده است. تبیین این ویژگی بسیار حائز اهمیت است و این مهم، در بستر مراجعه به آیات و روایاتی چند در این موضوع و فهم آن‌ها ممکن می‌نماید. گستره و محدوده جامعیت قرآن همواره مورد توجه بوده، لیکن کیفیت تحقق جامعیت مذکور، اغلب مورد غفلت واقع شده است. پژوهه فرارو، با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی کیفیت تحقق جامعیت قرآن کریم، مبتنی بر «اصل محوری» و با تکیه بر تحلیل روایت منقول از امام صادق (ع): «ما مِن امرٍ یختَلِفُ فیهِ اثنانِ الاّ و لَهُ اصل فی کتابِ اللّه ِ عَزَّ و جلّ» پرداخته است و از این رهگذر با روش تحلیل متن، مطابق قواعد فقه الحدیث، ابتدا به معناشناسی مفردات، بررسی مستندات روایی و سپس شرح روایت و تبیین راه‌های استنباط اصول قرآنی می‌پردازد. براساس یافته‌های این پژوهش، قرآن کریم حاوی اصولی است که با انطباق بر نیازهای مختلف انسان، می‌تواند پاسخگوی نیازهای گوناگون بشر در تمام اعصار باشد. در این باره سه رویکرد: «بهره‌گیری از حجیت فرازهای مستقل»، «دلالت‌های فراسیاقی» و «نگرش اصل محور در قصه‌های قرآنی»، جهت تحقق جامعیت قرآن با تکیه بر اصل محوری حائز اهمیت است.

an analysis of the place of principles in the realization of the comprehensiveness of the qur’an relying on the hadith of “there is no dispute unless there is a principle for that in the holy quran”

the holy qur’an, as the main source of religious teachings in islam, has distinct features in order to meet all needs in line with the goal of human guidance and development. the comprehensiveness of the qur’an is one of these unique features which has always been considered by muslim scholars. the scope of the qur’an has always been considered, but the quality of its realization has often been neglected. for this reason, this study using a descriptive-analytical method, examines the quality of the realization of the comprehensiveness of the holy quran based on the central role of principles and relying on the analysis of the narration quoted from imam sadegh (a.s): there is no matter of dispute between two individuals unless there is a principle for that in the holy book of quran. through this method of text analysis in accordance with the rules of jurisprudence, the study first deals with the semantics of the contents, and reviews the narrative documents. next, it explains the narration and the ways of inferring the qur’anic principles. the findings of this study show that the holy quran contains principles that can meet the various needs of human beings by being adapted to the different needs of human beings. in this regard, three strategies have been proposed for inferring the principles of the quran: using the authority of independent phrases, meta-context implications, and principle-oriented attitude in the quranic stories.