شیوه اصلاح بینش‌‌ها از نگاه ابن‌عباس (مروری بر روایات اخلاقی او در منابع متقدم)

از دوران‌‌های بسیار مهم در تاریخ اندیشه اخلاقی جهان اسلام، عصر صحابه پیامبر اکرم (ص) است؛ زمانی که یاران آن حضرت فرصت یافتند آموخته‌‌های خویش از ایشان را در زمینه‌‌های گوناگون اخلاقی، اعتقادی و فقهی ترویج دهند. با این حال، مطالعات اندکی برای شناخت آراء اندیشمندان این دوره  خاصه تفکّرات اخلاقی ایشان انجام گرفته و بیش‌تر به صحابه هم‌چون انتقال‌دهنده محض سنّت پیامبر اکرم (ص) نگریسته شده است. در این مطالعه هدف آن است که با نگرشی انتقادی به این رویکرد فراگیر، اندیشه اخلاقی عبدالله‌بن‌عباس (د 68ق) بازشناسی شود؛ مفسّری از نسل صغارِ صحابه که کم‌تر به جایگاه وی هم‌چون یک معلم اخلاق یا به تاثیر احتمالی اندیشه‌‌های اخلاقی وی بر بینش و فرهنگ مسلمانان در ادوار متاخر توجه نشان داده‌اند. اکنون در گام نخست برای مطالعه اندیشه اخلاقی ابن‌عباس، روایات اخلاقی او را در کهن‌ترین منابع حدیثی بازمی‌خوانیم و بخشی از نگرش‌‌های اخلاقی او را مرور می‌کنیم؛ نگرش‌هایی که درباره بهینه‌سازی ذهن و اصلاح بینش‌‌ها داشته، در پرسش‌های اخلاقی تابعین از او، پرسش‌‌ها و نقل‌های خود او از پیامبر (ص)، و در آراء تفسیری او بازتابیده و یک بُعد مهم از ابعاد منظومه فکری ابن‌عباس را شکل داده است.

Reconsideration of Attitudes from the Viewpoint of Ibn Abbass (A Review of His Moral Narrations in Early Islamic Sources)

The era of the Prophet Muhammad’s Companions is one of the most important periods in the History of Islamic Moral Thought; when the companions found the opportunity to promote their moral, doctrinal and jurisprudential considerations as their learnings from the Prophet. However, few studies have been conducted to understand this thinker’s theories, especially their moral thoughts. Always they have been considered just as the Companions who purely transmitted Prophet’s traditions without any alteration in its content or its interpretation. This study aims at reconstructing the moral thought of such a companion, Abdullah Ibn Abbas (d. 68 AH) starting from a critical look at this comprehensive approach. Ibn Abbas is a Quran commentator from the younger generation of the Companions; but he has been paid less attention as a moral teacher. Also the possible influence of his moral ideas on the insights and culture of later Muslims are ignored. At the first step to study Ibn Abbas’s moral thought, based on the oldest hadith sources we will analize his observations in the field of mind optimization.