تحلیل روایات موهم تکفیر مبتنی بر مراتب کفر و ضلالت و اصطلاح شناسی قرآنی

تکفیر فِرق اسلامی، از چالش‌های مهم جهان اسلام در عصر حاضر و از عوامل اختلاف و تفرقه امت اسلامی است. بن‌مایه‌های تکفیر، در برداشت‌های ناصواب از آیات و روایات ریشه دارد و دستاویز لازم را برای گروه‌های منحرف و خشن فراهم می‌آورد. این امر، ضرورت بازخوانی و نقد مبانی و بن‌مایه‌های تکفیر را روشن می‌سازد. از سوی دیگر، وجود روایات شیعی موهم تکفیر فِرق اسلامی و برخی از برداشت‌های نااستوار در این زمینه، بهانه‌ای برای جریانات رسانه‌ای معاند برای دمیدن بر آتش تفرقه و تنش فراهم ساخته است. این نوشتار، که به شیوه توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه‌ای سامان یافته، تلاش می‌کند مبتنی بر اصطلاح‌شناسی «مومن» در قرآن و «مراتب کفر، شرک و ضلالت» در آیات، تحلیلی استوار و نسبتاً جامع از مجموعه روایات شیعی موهم تکفیر فِرق اسلامی ارائه دهد و با عرضه آن‌ها بر قرآن، به نقد برداشت‌های ناصواب بپردازد و برخی از آثار فقهی مهم آن را نیز ارائه نماید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد کفر، شرک و ضلالت در قرآن، در مراتب گوناگون به‌کار رفته است و نکته کانونی در تحلیل روایات یادشده و رفع تنافی ظاهری آن‌ها با روایات معارض، در توجه به همین نکته است. همچنین، «مومن» در اصطلاح قرآن، «عموم مسلمانان» را به جز مواردی خاص شامل است و احکام فقهی همچون طهارت و حرمت غیبت نیز فِرق مختلف اسلامی را دربرمی‌گیرد.

The Analysis Around Dubious Hadiths of Takfir Based on the Levels of Atheism and Misguidance and Its Quranic Terminology

Takfir is one of the most important challenges of the Islamic world in the present age and one of the causes of division between Muslims. The principles of Takfir root in incorrect interpretations of verses and hadiths and bring forth excuses for deviant and vicious groups. On the other hand, some hadiths from Shiite sources which express points of Takfir (in their first layer of meaning), beside their unstable understanding, has provided a groundwork for dissident medias to provoke enmity among Muslims. This article, which uses descriptiveanalytical and library method, tries to present a true, firm and comprehensive analysis around these hadiths based on the terminology of believer in the Qur’an and degrees of infidelity, polytheism and misguidance in the verses. By adjustment hadiths accordingly to Holy Qur’an, incorrect interpretations have been criticized also their important jurisprudential effects discussed. The findings show that as infidelity, polytheism and misguidance have been used in the Qur’an in various levels, so the practical and pivotal point to analyze hadith and solving apparent conflicts is the same. Also, believer in its Qur’anic term includes all Muslims except in special cases and the judicial verdicts such as purity and forbiddance of Gheebah (backbiting) for all Muslims sects.