تحلیل و ارزیابی دیدگاه حسن‌ بن زین‌الدین عاملی در مواجهه با آسیب گسست اسناد در منتقی‌الجمان و معالم‌الدین

حسن بن زین‌الدین عاملی از عالمان برجسته شیعه در قرن دهم و یازدهم هجری در منطقه جبل عامل است که با رویکرد سندمحور نسبت به احادیث، به پالایش روایات مهم‌ترین منابع روایی شیعه روی آورد و با ارائه آراء رجالی، فقه‌‌الحدیثی و نقدالحدیثی خود در کتب گوناگون، نسبت به عالمان پیشین، گامی فراتر در ارتقاء دانش حدیثی شیعه برداشت. از این‌رو، جایگاه علمی و رویکرد نقادانه شیخ حسن نسبت به روایات، شناخت اندیشه‌های نقدالحدیثی او را حائز اهمیت می‌نماید. پژوهش حاضر، به منظور شناخت نحوه تعامل صاحب معالم با آسیب‌های ناظر به گسست اسناد روایات، در محدوده دو کتاب منتقی‌الجمان و معالم‌الدین با روش مطالعه کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی تحلیلی گردآمده است. در پی بررسی آراء عالمان متقدم همچون علامه حلی، شهیدثانی و مقدس اردبیلی، توجه اندک ایشان نسبت به این نوع آسیب‌های سندی مشاهده می‌شود و در مقابل، روشمندی و توجه بیشتر و دقیق‌تر شیخ حسن برای تشخیص و اصلاح این آسیب‌ها از رهگذر مراجعه به کتب رجالی و فهرست‌ها، شناخت طبقات راویان، بهره‌گیری از اسناد مشابه و مشهور و نقل متناظر روایات در سایر کتب روایی نمایانست. هرچند، پژوهش‌های صاحب معالم نیز گاه در پی عدم جامع‌نگری و تتبع ناقص، به ارائه تحلیلی نادرست و قضاوت زودهنگام انجامیده است.

Analysis and Evaluation of Hasan b. Zayn alDin’s View in the Face of Document Rupture Damage in Muntaqi alJaman and Ma’alim alDi

Hassan Ibn Zayn alDin Ameli is one of the prominent Shi’a scholars in the 10th and 11th centuries AH in Jabal Amel region, who, with a documentoriented approach to hadiths, turned to refining hadiths of the most important Sources of Shi’a Hadiths and took a step further in promoting Shi’a hadith knowledge by presenting his rijal, jurisprudence and hadith critiquein various books. Therefore, Sheikh Hassan’s scientific position and critical approach to narrations make it important to know his critical hadith ideas. The present study has been compiled in order to identify how the teacher’s interaction with injuries related to the rupture of narration documents and in the scope of two books, Muntaqi alJaman and Ma’alim alDin, by library study method and descriptiveanalytical approach. Following the study of the opinions of earlier scholars such as Allameh Hilli, Shahid Thani and Moqaddas Ardabili, his little attention to this type of document damage is observed and on the contrary, Sheikh Hassan’s method and more and more accurate attention to diagnose and correct these damage by referring to books Rejali and catalogs, recognizing the classes of narrators, using similar and famous documents and corresponding narrations of narrations are evident in other narration books. However, Sahib Ma’alim research has sometimes led to inaccurate analysis and early judgment due to lack of comprehensiveness and incomplete followup.