احادیث نهی بکاء بر میّت در میانه فهم جهان‌شمول و بافت‌مدار

گریستن، نخستین واکنش طبیعی انسان در بدو تولد و یکی از فرآیندهای احساسی بشر به‌شمار می‌رود؛ بیش‌ترین و دردناک‌ترین گریه آدمی، زمانی است که هم‌نوعی از دست دهد که نسبت بدو رابطه عاطفی داشته است. برخی ادیان نسبت به این رفتار هیجانی، دستوراتی دارند؛ از جمله در اسلام، روایاتی وجود دارد که از گریه نهی کرده و در پاره‌ای دیگر، آن را جایز شمرده است. در دسته نخست با تعابیری چون عذاب شدن درگذشته، از نوحه بر میت نهی شده اما در روایات دیگر، گریستن موافق فطرت و از آن به «رحمت» یاد شده است. در سنت اسلامی تلاش‌های فراوانی برای حل این تعارض ارائه شده که بیشترین آن‌ها، باور به نسخ است؛ بی‌آن‌که دلیل آن به اندازه کافی بررسی شود. مطالعه حاضر می‌کوشد ضمن گونه‌شناسی فهم‌های سنتی، خوانشی تاریخی متناسب با بافت صدور این دسته از روایات به‌دست دهد. نتایج نشان می‌دهد دستور اولیه مبنی بر حرمت، ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ پیشا اسلامی ساکنان شبه جزیره عربستان از جمله تفاخر و تکاثر در مراسم سوگواری و باور به تناسخ داشته است؛ از این‌رو برحذر داشتن از گریه، راه‌کاری برای میراندن آن باورها بوده است. اثربخشی شرایط سیاسی و گفتمان قدرت نیز به عنوان یک فرضیه، طرح شده است.

Religious Quotes on the Avoidance of Crying for the Dead: An Inclusive ContextOriented Approach

Crying is an emotive human phenomenon initiated shortly after birth as the first natural act in man’s life. Bitter forms of crying often occur when one loses a dear person or whoever cordially significant. There are certain religious comments and commandments on this emotive behavior. The repertoire of Muslim teachings contains a set of contrastive remarks in this regard. Some of them discourage crying for the dead by considering it as a torture for them, while others encourage it as a natural reaction and even refer to it as a blessing. So far, Muslim scholars have made a great deal of attempts to resolve this contrast. Of the speculations ever offered, a historybased view considers crying as a permissible act. On the basis of inadequate historical evidence, it is argued that the ban on crying is a matter of the past. Through the analysis of the traditional views on the subject and by considering the historical contexts of certain quotations, the present study seeks to offer an appropriate picture in this regard. As the results of the study indicate, the initial prohibition of crying for the dead was strongly induced by the specific features of the preIslam culture in the Arabian Peninsula, such as ostentation and belief in reincarnation. The prohibition was mostly directed to the eradication of wrong beliefs there. Political conditions of the time and the corresponding power dialectics are also put forth as another basis for such a prohibition.