بررسی تحلیلی - انتقادی روایات ناظر به ترتیب مصحف امیر مومنان علی (ع)

نگارش مصحف امام علی (ع) و توقیفی بودن ساختار قرآن کریم نزد فریقین طرفداران بسیاری دارد. از سوی دیگر اعتقاد به تنزیلی بودن گردآوری مصحف امام علی (ع)، در تعارض با توقیفی بودن ساختار قرآن به نظر می‌رسد؛ به عبارت دیگر از طرفی امیرالمومنین (ع) نخستین جامع قرآن تلقی شده و برخی از قرآن‌پژوهان معتقدند که حضرت، سور مصحف خود را بر اساس ترتیب نزول، چینش نموده و از طرفی معتقدند که ساختار گردآوری قرآن، توقیفی است و ریشه در وحی الهی دارد. این بدان معناست که حضرت علی (ع) به عنوان اولین و برجسته‌ترین شاگرد رسول اکرم (ص) برخلاف امر الهی و سیره نبوی عمل نموده است. در تحلیل این موضوع، راهی جز احصا و استخراج نظریات علمای فریقین و تحلیل روایات و مستندات تاریخی وجود ندارد. با همین هدف و از رهگذر روش تحلیلی انتقادی روایات و مستندات تاریخی مربوط به محتوا، چگونگی گردآوری مصحف امیرالمومنین (ع) مورد واکاوی قرار گرفته و با حذف روایات مشابه و تکراری، به این نتیجه رسیده است که چینش تنزیلی مصحف امام (ع) بر بنیاد ترتیب نزول، از متن و مفهوم روایات و شواهد تاریخی چندان قابل اثبات نمی‌باشد و در جمع‌بندی روایات، به جای این برداشت می‌توان برای دو دیدگاه زیر نیز جایگاهی قائل شد: دیدگاه تاکیدی به معنای بی کم و کاست بودن مصحف امام (ع) و دیدگاه تکمیلی به معنای اشتمال مصحف بر اضافات تفسیری و شان نزول آیات.

AnalyticalCritical Study of the Narrations Related to the Collection of the Mus’haf of Amir alMu’minin (AS)

The writing of Emam Ali’s (as) Mus’haf and the legislatorbased structure of the Holy Qur’an has many supporters among the sects. On the other hand, the belief in the Tanzil nature of the collection of the Emam Ali’s (as) Mus’haf seems to conflict with the legislatorbased structure of the Qur’an; in other words, Amir almu’minin is considered to be the first collector of Qur’an and some Qur’anic scholars believe that Amir almu’minin arranged his Mus’haf according to the order of revelation and on the other hand they believe that the structure of collecting the Qur’an is in the legislatorbased order and is rooted in divine revelation. This means that Imam Ali (AS) as the first and most prominent disciple of the Holy Prophet (PBUH) acted contrary to the divine command and the Prophetic tradition. In analyzing this issue, there is no other way than counting and extracting the theories of the scholars of the two sects and analyzing narrations and historical documents. With this aim and via the analyticalcritical method of narrations and historical documents related to the content, the way of compiling the Mus’haf of Amir almu’minin has been studied, and by removing similar and repetitive narrations, it has been concluded that the Tanzil (sending down) order of the Qur’an based on the order of revelation, it is not very provable from the text and the meaning of narrations and historical evidence and in summarizing the narrations, instead of this interpretation, the following two views can be considered: an emphatic view means that the Mus’haf of the Amir almu’minin is complete and a complementary view means the inclusion of the Mus’haf in interpretive additions and the dignity of the revelation of verses.Keywords