اعتبارسنجی روایت «توبه آدم با توسل به پنج تن» و پیوند آن با عقاید زیدیه

دسته‌ای از روایات، پذیرش توبه حضرت آدم (ع) را نتیجه توسل او به حضرت محمد و آل او (ع) دانسته‌اند. روایتی منسوب به پیامبر اکرم (ص) در دو مصدر زیدی کوفی از توسل آدم (ع) به اهل‏بیت با عنوان «پنج‌تن» یاد کرده است. اعتبارسنجی این روایت و تبیین امکان ارتباط آن با عقاید زیدیه، مسئله نوشتار پیش روست. بدین منظور با کاربست روش‏های نقد حدیث در سنت اسلامی به سنجش مصدر، سند و متن روایت پرداخته و بر پایه تحلیل داده‌های برآمده از آن، امکان پیوند این روایت با عقاید زیدیه بررسی شده است. شناسایی آسیب‌هایی چون تفرد در مصادر زیدی کوفی، روی‌گردانی محدثان سده‌های میانه و متقدم از نقل، وجود راویان ضعیف و ناشناخته در طرق انتقال و کاربرد اصطلاح «پنج‌تن» که پدیداری و رواج آن متاخر از عهد نبوی است، اعتبار روایت را به چالش می‌کشد. برجستگی بوم حدیثی کوفه در نقل این روایت با توجه به شرایط فرهنگی دینی آن، توجه زیدیان به اعمش به مثابه حلقه مشترک روایت و منزلت بی‌بدیل اصحاب کساء در دیدگاه زیدیه، نشانه‏هایی از ارتباط نقل و نشر این هیئت از روایت با زیدیان کوفه فراهم می‌آورد.

Evaluation of the Narration “Adam’s Repentance by Invocation to the Five People” and its Relation with Zaidi Thought

According to the content of some narrations, the reason Adam’s repentance gained acceptance was that he sought invocation to the Holy Prophet and his Household. Some Virtuesbased sources have reported some narrations, attributed to the Prophet, refering to the invocation of Adam to the Household under the title “the five people”. This article was to evaluate such type of narration. The possibility of the connection of this narration with Zaidi thoughts was taken into consideration, too. The total resultant of measuring the sources, the documents, and context of the narration indicate the lack of validity of it and doubt about its attribution to the Prophet; disregarding the narrators of the classic and formative centuries, presence of weak and unknown narrators in the chain of narrators and making use of the expressions “the five people”, whose appearance or generalization of usage occurred after the time of the Prophet, were among the elements marring the validity of the narration. Prominence of the Kufi hadeeth milieu in this narration and considering the culturalreligious conditions, concentration on A’mash as the common link in the chain of the narrators by Zaidis and the unpararelleled role of “the people of the cloak” in the eyes of Zaidis, provide some signs of the relationship between narrating and spreading this type of narration and Kufi Zaidis.