تبارشناسی روایات قصار تحف العقول

کتاب تحف‌العقول عن آل‌الرسول (ص) اثر حسن‌بن‌شعبه حرانی دربردارنده روایات طوال و قصار رسول خدا (ص) تا امام حسن عسکری (ع) است که مشخصه اصلی آن‌ها ارسال در سند است. افزون بر ارسال اسانید، مطابق تصریح مولف، جملات حکیمانه هم‌سنخ با روایات ائمه (ع) نیز در این کتاب نقل شده و مولف آن‌ها را به ائمه (ع) نسبت داده است. استناد این اقوال به ائمه (ع)، ضرورت بازیابی این دسته از روایات و تبارشناسی آن‌ها در جهت تعیین وضعیت آن‌ها را روشن می‌سازد. به همین منظور در این مقاله 638 روایت قصار حضرت علی (ع) تا امام حسن عسکری (ع) در تحف‌العقول جمله به جمله بررسی شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد در انتساب دوازده روایت از مجموع روایات قصار تحف‌العقول به ائمه (ع) شواهد متقنی وجود ندارد. بعضی از این عبارات در قالب حکمت‌هایی از حکما، شاعران، زاهدان است یا از سوی راوی مجهول در دیگر مصادر ثبت شده است. بعضی دیگر نیز، نقل تاریخی یا ضرب‌المثلی است که به امام (ع) نسبت داده شده است. همچنین بیش از 14درصد روایات، پیشینه‌ای در منابعِ موجود ندارند و برای اولین‌بار در تحف‌العقول نقل شده‌اند. مقاله حاضر به روش توصیفی در صدد ریشه‌یابی تاریخی روایات تحف‌العقول است.

The Genealogy of Qisar Narrations in Tuhaf Aleuqul

The book The Tuhaf Aleuqul Aan Al Alrasul (PBUH) by Hassan alBannah alHarrani contains short and long narrations Tiwal w Qisar of the Prophet (PBUH) to Imam Hassan Askari (AS), the main feature of which is a cut in the document (sanad). In addition to the cut in the document (sanad), according to the author, the wise sentences similar to the narrations of the Imams (as) have also been quoted in this book and the author has attributed them to the Imams (as). Citing these words to the Imams (as) clarifies the necessity of retrieving this group of narrations and their genealogy in order to determine their status. For this reason, in this article, 638 short narrations (Qisar) of Imam Ali (AS) to Imam Hassan Askari (AS) in the Tuhaf Aleuqul have been examined. The findings of this study show that there is no conclusive evidence in the attribution of 12 narrations from the total narrations of Qisar in the Tuhaf Aleuqul to the Imams (as). Some of these expressions are in the form of wisdoms of sages, poets, ascetics or have been recorded by unknown narrators in other sources. Others are historical narrations or proverbs attributed to the Imam (as). Also, more than 14% of the narrations do not have a background in the available sources and have been quoted for the first time in the Tuhaf Aleuqul. The present article, in a descriptive method, seeks to trace the historical origins of the narrations of the Tuhaf Aleuqul.