تحلیلی بر دیدگاه اندیشمندان شیعه در رفع تعارض روایات سعادت و شقاوت ذاتی با اختیار انسان

سعادت و شقاوت یکی از مباحث مهم فلسفی و کلامی است. در آموزه‌های روایی ائمه (ع) نیز پیرامون حقیقت سعادت و شقاوت و اختیاری بودن آن فراوان بحث شده است. با این حال، ظاهر برخی احادیث بر سعادت و شقاوت ذاتی انسان و نفی اختیار او در رقم‌زدن سرنوشت خویش دلالت دارد. از نظر برخی اندیشمندان، سعادتمندی با غایت مطلوب انسان و کمال نهایی او هماهنگی دارد و دست‌یابی به آن با انتخاب آگاهانه آدمی و اعمال اختیاری او حاصل می‌شود. عده‌ای دیگر از صاحب‌نظران با تکیه بر ظاهر احادیث یادشده به حاکم‌بودن جبر بر سرنوشت انسان، باور دارند. وجود این تعارض‌، محدثان و صاحب‌نظران امامیه را بر آن داشته تا با شیوه‌های گوناگون به تبیین و توجیه این روایات بپردازند. در پژوهش حاضر به شیوه تحلیل محتوا برآنیم پس از طرح دیدگاه شاخص‌ترین اندیشمندان شیعه پیرامون این روایات، راه‌حل ارائه شده توسط آنان را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم و در نهایت، نظر صحیح را استخراج کنیم. با بررسی دقیق دیدگاه صاحب‌نظران و تحلیل آن­ها درمی‌یابیم تاویل این احادیث به علم الهی، افزون بر نفی شبهه جبر، با سایر آیات و روایات و ادله کلامی هم‌سوست. در این میان برخی اندیشمندان، نفی وجود ذاتی را شاهدی بر اثبات این مدعا می‌دانند. بر این اساس، عملی که از انسان سر می‌زند و موجود می‌شود، پیش از صدور آن از جانب انسان، در علم الهی معلوم و متعین است.

An Analysis of the Views of the Shiite Scholars in Solving Opposition of Hadiths of Inherent Bliss and Misery with Human Freedom

Bliss and misery is one of the major philosophical and theological issues. In the hadith teachings of the Imams (AS) also about the truth of bliss and misery and its being optional, is very discussed. However, the appearance of some hadiths implies on the inherent bliss and misery of human and lack of option in determining your fate. According to opinion of some scholars, bliss is consistent with desirable human end and his ultimate perfection and it can be achieved with knowledgeable choice of human and his optional behaviors. Some other thinkers, with trust to appearance these hadiths, believe that algebra governs over human fate. Because of the existence of this conflict, Shiite thinkers have been forced explain these hadiths with different ways. In the present study, we consider with content analysis method, after expressing the views of the most prominent Shiite thinkers about these hadiths, evaluate the solution provided by them and finally extract the correct comment. By scrutiny the views of the thinkers and analysis it, we notice that interpretation these hadiths to divine science, in addition to denial of doubt of algebra, is matched with other verses and hadiths and verbal Reasons. Some thinkers believe lack of inherent existence is a witness for this claim. according to this, action that human does it and is created, before doing it by human, is identified and determined in divine science.