بازخوانی تفسیر معرفت خدا با خدا در روایات اهل بیت (ع)

شناخت خدا با خدا، نه‌تنها مورد تاکید روایات فراوانی قرار گرفته، بلکه به عنوان تنها راه شناخت خدا معرفی شده است. در تفسیر این روایات، محدثان، متکلمان، فیلسوفان و عرفان‌پژوهان دیدگاه‌های متعددی عرضه کرده‌اند که نوشتار حاضر، به گردآوری، دسته‌بندی، تقریر و ارزیابی مهم‌ترین آن‌ها پرداخته است. از ره‌گذر این جستار، مشخص می‌شود که تفسیر این روایات به «شناخت خدا با قدرت الهی»، «شناخت خدا با بهره‌گیری از راه‌های الهی»، «شناخت خدا، صنع و ایجاد الهی»، «تقدم شناخت خدا بر شناخت مخلوقات»، «شناخت خدا از طریق مخلوقات»، «شناخت خدا از طریق حیثیت وجودی مخلوقات» و «شناخت خدا از طریق سلب صفات مخلوقات»، پذیرفتنی نیست، اما تفسیر آن‌ها به «شناخت خدا از طریق بیانات الهی»، «شناخت خدا با وساطت خدا (برهان صدیقین)» و «شناخت شهودی خداوند»، پذیرفتنی و این تفاسیر را در سایه پذیرش مراتب مختلف معنایی روایات از یک‌سو و وجود شواهد روایی یا عقلی از سوی دیگر، می‌توان پذیرفت.

A Review of the Interpretations of ’’Knowing God through God’’ in the Narrations of the Descendants of the Prophet (p.b.u.h)

Knowing God through God not only has been emphasized in numerous narrations, but also has been introduced as the only way to know God. In interpreting these narrations, various viewpoints have been suggested by narrations transmitters, theologians, philosophers, and mysticism researchers. The main narrations in this regard have been collected, classified, presented, and evaluated in the article at hand. The findings demonstrate that interpreting these narrations as knowing God through Divine power, knowing God though reliance on Divine paths, knowing God and the Divine creation, priority of knowing God to knowing creatures, knowing God through knowing creatures, knowing God through creatures’ modes of existence,and knowing God through negation of creatures’ attributes is not acceptable, but interpreting them as knowing God through Divine exposition, knowing God though God’s mediation (the argument of truthful ones), and knowing God intuitively are acceptable, and in the light of the existence of different semantic levels in the narrations on the one hand and the existence of narrative or intellectual evidences on the other hand, we can agree with these interpretations.