اعتبارسنجی خبر واحد در روایات اعتقادی

سنّت پس از قرآن مهمترین منبع معرفت دینی است که وصول به آن از طریق خبر متواتر و خبر واحد امکان‌پذیر است. خبر واحد در حوزه عمل و احکام مورد پذیرش است، اما در حوزه اعتقاد و اندیشه از زمان های دور یکی از دشوارترین و پر اختلاف‌ترین مباحث در میان متفکران مسلمان بوده و هست. خبر متواتر و خبر واحد همراه با قرائن قطعی در تمامی حوزه‌های دین، معتبر و در آن اختلافی نیست. اما مساله اصلی این است که آیا خبر واحد غیر قطعی در حوزه عقاید ارزش دارد یا خیر؟ در این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی خبر واحد معتبر از سه جهت بررسی شده است: به عنوان حجت و علم تعبدی، به عنوان مفید ظن شخصی یا نوعی و از جهت مضمون. این نوع خبر به عنوان حجت و علم تعبدی در اصول عقاید کارایی ندارد و بکارگیری آن در اصول عقاید، دور باطل را در پی دارد. به عنوان مفید ظن نیز کاربرد ندارد؛ زیرا در اصول عقاید، مطلوب بالذات، معرفت و علم است و ظن به تنهایی ارزشی ندارد. اما از جهت مضمون و با قطع نظر از سند و حجیت آن، از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است.

Authenticity of Vahid Hadith in Principles of Beliefs

Narration or Sunnah is one of the most important sources of Islamic studies after the holy Quran which is categorized in two types: Motavatir (the narrators of which are so many that there is no possibility of fabrication) and vahid (the number of its narrators is less than the former one).The second category is acceptable in the field of practical law and jurisprudence but in the case of theology it has been a subject of dispute among Muslim scholars even though it is acceptable when there is another clue to establish its authenticity. In this paper, authentic khabar vahid is studied in descriptive analytic method from three angles: (as a specific divine proof or hojjah, a proof which brings an uncertain presumption, a proof to follow its content). Following khabar vahid in the field of theology as a specific divine proof is unacceptable, because it is a circular proof. Likewise, as a proof which brings an uncertain presumption it is not acceptable due to the fact that in the case of theology only a proof and evidence that leads to certainty is valuable. But as a proof to follow its content disregarding its chain and Isnad, it is worthy and can be regarded as an authentic proof.