ارزیابی پایداریِ گردشگری در اماکن تاریخی‌ـ فرهنگی با استفاده از مدل جاپای بوم‏ شناختی (مطالعه موردی: خانه کرد، شهر سنندج)

در دو دهه اخیر، با ظهور پارادایم توسعه پایدار در صنعت گردشگری، در عرصه‏های علمی و اجرایی و در سطح ملی و بین‏المللی نگرانی‏های فزاینده‏ای در‌خصوص تاثیرات نامطلوب و مخرب گردشگری انبوه مطرح شد. بنابراین، مطالعات و اقدامات تجربی زیادی برای عملیاتی‌کردن مفهوم توسعه پایدار و مدل‏های ارزیابی آن صورت پذیرفته است. اما به‌رغم همه این اقدامات، نتایج حاصل از پیشرفت به‏سوی پایداری مطلوب نبوده است. از طرف دیگر، مطالعات نخستین در کشور نیز حاکی از وجود چالش‏های عمده در جهت دستیابی به پایداری توسعه گردشگری به‏ویژه در اماکن تاریخی‌ـ فرهنگی است. بنابراین، در این پژوهش سعی شده با روشی توصیفی‌ـ تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه‏ای‌ـ اسنادی و مطالعات میدانی، پایداری گردشگری در ((خانه کرد)) شهر سنندج به‏منزله یکی از اماکن تاریخی‌ـ فرهنگی ارزیابی شود. به این منظور، علاوه بر گردآوری داده‏ها و اطلاعات مورد نیاز اولیه در مورد این مکان تاریخی‌ـ فرهنگی، پرسش‏نامه‏ای نیز در میان گردشگران مراجعه‏کننده به این مکان (در سال 1391) توزیع شد تا خود میزان تولید زباله و استفاده از سوخت‏های مختلف برای حمل‌و‌نقل را بیان کنند. با توجه به اینکه تعداد گردشگران خانه کرد به‏طور متوسط سالیانه 11034 نفر است، بنابراین حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 371 نفر برآورد شد. به‏منظور ارزیابی سطح پایداری نیز از مدل جاپای بوم‏شناختی استفاده شده است. این مدل می‏تواند میزان پایداری را به‏صورت کمّی و در قالب میزان زمینی که تامین‌کننده نیازهای گردشگران به این مکان است مشخص کند. یافته‏های پژوهش نشان داد که میزان جاپای بوم‏شناختی گردشگری برای خانه کرد در سال 1391 برابر با 39/1783 هکتار جهانی بوده است. با توجه به مساحت 6/3850 هکتاری این عمارت، می‏توان گفت این مکان توانایی جبران فشارهای زیست‏محیطی گردشگری را ندارد و برای جبران این تاثیرات به فضاهای پشتیبان نیازمند است. در میان بخش‏های مختلف جاپا نیز، مصرف سوخت برای حمل‌ونقل بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است.

Tourism sustainability assessment of historical cultural buildings by use of Ecological Footprint Model, the case of KhanehKurd building, Sanandaj

In two last decades, after appearance of Sustainable Development (SD) in tourism industry, growing concern was declared about unfavorable effects of Tourism in scientific and executive and national and international levels. To do this, many studies and executive actions have been done on SD concept and its evaluation models. As these actions occurred, results of going to sustainability are inappropriate. In other hand, Earlier studies in Iran show existence of great challenges in achieving SD of tourism especially in historical cultural building. Hence, this study tries to by using descriptiveanalytical approach with emphasis on documental and field surveys, evaluates tourism sustainability of "Khaneh Kurd" building as one of historical and cultural buildings of Sanandaj. To do this, in addition to collecting primary data of this place, a questionnaire has distributed among tourists for gaining information about their produced wastes and fuel consumption. Regarding to 11034 annual tourists, size of statistics sample was estimated 371 people with the formula. In this research Ecological Footprint (EF) model has been used to assessing sustainability level. This model can establish level of sustainability quantitatively by determining amount of land which provides needs of tourists. Results of this paper have shown that the level of tourism EF for Khaneh Kurd building in 2012 was 1783.39 global hectares. Regarding to 3850.6 hectares area of this building, we can say that this place haven't coefficient ability for compensation of tourism environmental pressures and need to backer spaces for the compensation. Among varied parts of EF, fuel consumption of transportation has most level of EF.