تحلیلی بر ماهیت فضای عمومی در پروژه‌های بزرگ‌مقیاس گردشگری شهری بر اساس نظریه «تولید اجتماعی فضا» (مطالعه موردی: شهر تهران)

یکی از چالش‌های حاکم بر فضاهای عمومی معاصر که پیامدهای آن در سال‌های اخیر، گردشگری شهری را تحت تاثیر قرار داده است، خصوصی‌سازی فضای عمومی است که از بارزترین نمودهای آن، می‌توان به ظهور و توسعه پروژه‌های بزرگ‌مقیاس گردشگری شهری اشاره کرد. در این مقاله باهدف شناخت ویژگی‌های این نوع فضای عمومی و نحوه تولید آن، به مطالعه دو پروژه بزرگ‌مقیاس باغ کتاب تهران و بوستان ولایت پرداخته شد. در این راستا، نظریه تولید اجتماعی فضا به‌عنوان مدل نظری پشتیبان پژوهش، مورد آزمون تجربی قرار گرفت. گردآوری داده‌ها بر اساس روش اسنادی، مشاهده، گفتگو و پرسشگری انجام گردید. نمونه آماری تحقیق شامل اسناد، گزارش‌ها، سخنرانی‌ها و متون موجود در خصوص دو پروژه مذکور و همچنین 100 نفر از کاربران فضای عمومی هر سایت بودند. برای تجزیه‌وتحلیل از روش‌های آماری و روش تحلیل محتوای کیفی بر مبنای نظریه داده بنیاد استفاده شد. نتایج نشان دادند که بازنمایی فضای عمومی در محیط فکری سازندگان پروژه باغ کتاب مبتنی بر سه گفتمان «فضای یاد دهنده»، «ماندگاری پروژه»، «مقیاس انسانی طراحی و معماری» و در پروژه بوستان ولایت شامل «توسعه جنوب شهر»، «کنترل فضای عمومی»، «تفریحی سازی فضای عمومی» و «توجه به ایدئولوژی اسلامی در طراحی فضای عمومی» می‌باشد. این گفتمان‌ها هرکدام به نحوی، منجر به شکل‌گیری، هدایت و کنترل کنش‌های فضایی در این دو پروژه شده‌اند. این کنش‌های فضایی به دلیل داشتن برخی ویژگی‌های منفی، موجب نارضایتی کاربران از تجربه حضور در این فضاها شده و نهایتاً به طرد کاربران و عدم استفاده دائمی و مستمر آن‌ها از فضای عمومی منجر شده‌اند.

An Analysis on the Nature of Public Space in Largescale Urban Tourism Projects based on "Social Production of Space" Theory (case study: Tehran)

In recent years, One of the challenges facing contemporary public spaces, is the privatization of public space, which its consequences have affected the urban tourism; However, one of the most striking examples of this challenge is the emergence and development of largescale urban tourism projects. In this paper, with the aim of understanding the production and characteristics of this type of public space, two largescale projects of Tehran Book Garden and Velayat Park were studied. In this regard, the theory of social production of space as a Theoretical research support model was tested experimentally. Data collection was carried out based on the documentation method, observation, dialogue and questioning. The statistical sample of the study included documents, reports, lectures and texts on the two projects, as well as 100 users of the public space of each site. For analysis, statistical methods and qualitative content analysis method based of Grounded Theory have been used. The results showed that the representation of the public space in the intellectual environment of the Book Garden project builders was based on three discourses: the "instructive space", "project durability", "the human scale of design and architecture" and in the Velayat Park project, including "development of south city", "control of Public space", "making recreational public space" and "attention to Islamic ideology in the design of public space". Each of these discourses has somehow led to the formation, guidance and control of spatial practices in these two projects. Due to some negative features, these spatial practices have caused users to be discontented from the experience of these spaces and ultimately lead to the exclusion of users and the lack of their continued and persistent use of public space.