ترتیبات امنیتی ناظر بر قفقاز جنوبی (فرصت‌ها و چالش‌های آینده)

قفقاز جنوبی به‌عنوان جنوب‌ شرقی‌ ترین منطقه اروپا، از بعد ژئوپلتیکی و ژئواکونومیک برای اتحادیه اروپا، آمریکا، روسیه و سایر کنشگران منطقه‌ای از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار می‌باشد. این منطقه در یکی دو سال اخیر، کانون تحولات مهم امنیتی بوده که تهدیدات و فرصت‌های بالقوه و بالفعلی را برای ج.ا.ایران ایجاد نموده است. لذا پایش تحولات مذکور، شناسایی و تحلیل بازیگران اصلی و پیش‌بینی آینده‌های پیش‌روی منطقه امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف شناسایی سناریوهای ناظر بر ترتیبات امنیتی قفقاز جنوبی با تمرکز بر بحران اوکراین و با روش‌شناسی مرکب آینده‌پژوهی صورت گرفته است. در این راستا ضمن انجام مطالعات اسنادی و بهره برداری از دانش ضمنی خبرگان موضوع، تعداد 7 کنشگر اصلی منطقه‌ای و 3 کنشگر اصلی فرامنطقه‌ای شناسایی و سپس با منطق ماتریس اثرات متقاطع، تعداد 10 متغیر اولویت‌دار شناسایی شد و سپس در محیط نرم افزار میک‌مک میزان اثرات مستقیم و غیرمستقیم آنها محاسبه گردید و در مرحله نهایی مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است از تعداد 10 بازیگر مهم منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، دو کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان به عنوان عناصر کلیدی و کشور روسیه به عنوان پیشران در معادلات امنیتی منطقه قفقاز جنوبی ایفای نقش خواهند کرد. در پایان تعداد دو سناریو بر مبنای نوع و نحوه عمل بازیگر پیشران منطقه یعنی روسیه ارائه و ترتیبات امنیتی منطقه براساس آن ترسیم و در بخش پایانی ضمن تشریح فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو، توصیه‌هایی برای ج.ا.ایران ارائه گردید.