معناشناسی تزکیه در قرآن‌کریم با رویکردی بر مولفه‌های تربیتی

«تزکیه» از شاخص‌های مهم در فرهنگ اسلامی است که تبیین حوزه معنایی آن، نیازمند معناشناسی لغوی و قرآنی است. برای دست‌یابی به این مهم، علاوه بر بررسی کتب لغت، کاربردهای ماده «زکو» در قرآن‌کریم، بررسی معناشناسانه شده است که به دلیل ساختار ویژه و کشف روابط‌ زبانی واژگان مترادف و متضاد، نگاه‌های چندسویه‌ای را برتافته و به برداشت معانی دقیقی انجامیده است. واژه «تزکیه» در قرآن ذکر نشده، اما مشتقات آن، 59 مرتبه به کار رفته است که این کاربردهای گوناگون، یک معنای محوری می‌دهد و آن رد صلاحیت ناحق و بیرون‌کردنش از وجود سالم است که موارد دیگر از قبیل: رشد و فزونی، صلاح، طهارت، برکت و لیاقت، از لوازم و آثار آن است. بدین اعتبار، در فرهنگ قرآنی زکات یکی از زیرساخت‌ها و مبانی تزکیه‌ نفس به حساب می‌آید؛ از این رو در نوشتار حاضر با لحاظ این معنای محوری، همه کاربردهای ماده «زکو» و به ویژه زکات، واکاوی و به کشف ارتباط آن‎ها با تزکیه و نقششان در ساختمان قرآنی تزکیه، پرداخته شده است و در ضمن آن، عوامل، نتایج و موانع تزکیه از دیدگاه قرآن بیان گردیده است.

The concept of Tazkieh in Holy Quran with an approach to educational components

"Tazkieh" is one of the significant indices of Islamic culture that its semantic field explanation requires a lexical and Quranic analysis. To do so, in addition to dictionaries, the applications of "Zakv" have been semantically studied in Holy Quran; having special structure and discovering the linguistic relations of the synonyms and antonyms, multidimensional looks have been induced leading to precise meanings. The term "Tazkieh" is not mentioned in Quran; however, its derivatives have been used 59 times, all presenting a central meaning that is the unjustifiable disqualification and its eviction from salubrious essence. The other items such as growth, adjustment, sanctification, blessing, and merit are of its effects and equipment. Bearing these in mind, Zakat in Quranic culture is one of the Tazkieh foundations; consequently, the objective of the present paper, considering this central meaning, is the analysis of all "Zakv" applications particularly zakat, exploring their relationship with Tazkieh, and their role in Quranic construction of Tazkieh. Moreover, the factors, results, and obstacles of Tazkieh from Quran viewpoint are explained.