تحلیل معناشناختی واژۀ «وَهَبَ» در قرآن با هدف کشف دلالت، کارکرد و سنخ تربیتی صفت «وهّاب»

قرآن کریم در تحول معناشناختی خود با تغییر در چیدمان واژه‌‌های کهن، جانی تازه به آنها بخشید و از این رهگذر جهان معنایی نوینی را فرا‌روی آدمی گشود. مفهوم رابطۀ تربیتی خدا با انسان، بخشی از این جهان معنایی است که در اثر دگرگونی ارتباط واژه‌ها، دستخوش تغییر قرار گرفت. این تغییرمفهومی در ساختار «صفات الهی» قابل مشاهده است؛ از اینرو برای کشف دلالت‌ها و فرایندهای تربیتی رابطۀ خدا با انسان سزاوار بررسی خواهند بود. در همین راستا پژوهش حاضر با کاربست روش تحلیل معناشناسی ساختگرا و روش تحقیق کتابخانه‌ای، در افق محدود، به تحلیل مولفه‌‌های معنایی صفت «وَهّاب» در کاربرد قرآنی پرداخته است؛ تا گامی موثر برای دستیابی به یک افق کلان یعنی شناخت مقولۀ «عطای پروردگار» در نظام تربیت اسلامی بردارد. بررسی‌‌ها نشان می‌دهند که ماده «وَهَبَ» در تقابل با ماده «اجر» بر محور همنشینی با واژگانی چون «ربّ»، «رحمت»، «لَدُنکَ»، «النّافِله»؛ و بر محور جانشینی با واژه‌هایی مانند «فضل»، «فیض»، «جود»، «سخی» و «عطی» در یک میدان معنایی جای دارد. برآیند تحلیل یادشده این است که ساخت وصفی آن یعنی «وَهّاب»، در تحول معناشناختی خود بر بخشنده‌ای (معطی) مهربان که بی دریغ، بدون چشم‌داشت و بدون‌ شرط، متاعی خارق العاده و دور از دسترس را عطا می‌کند دلالت دارد. بنابراین کارکرد تربیتی آن در کنار دیگر اجزای حوزه معنایی «بخشندگی خداوند»، این گونه قابل توضیح است: فزون بخشی بدون شرط، احساس ارزشمندی را به مخاطب ارزانی می‌دارد و زمینۀ تحقق فردیت و شکوفایی‌اش را فراهم می‌سازد؛ بدین‌‌روی بیشتر به رهیافت انسانگرایی در تربیت نزدیک خواهد بود.

semantic analysis of the word wahhab in the qur’an with the aim of discovering the meaning, function and educational significance of the adjective wahhab1

the topic of women’s rights and duties has a special place as two serious and interconnected topics. this issue has always been the concern of different religions from educational, social, legal, psychological, historical and political aspects. religions’ attitude towards this issue is historical and different. in the meantime, the qur’an has explained aspects of this issue in different places and of course in different ways. each aspect is important on its own. the educational aspect, however, has received less attention from commentators and experts. therefore, the present research was conducted with the aim of answering the question of how to explain the position of women’s rights and duties in the qur’an from an educational point of view. to achieve this goal, descriptive-analytical and inferential research methods were used. this was done in two main steps and several stages: in the first step: surah nisa and its translation were studied several times. in the second stage, the specific topics of each verse, statistics and the number of (118) topics in the total (176) verses of the surah were stated. became. in the second step: the inference of educational implications from 32 verses related to the field of women was done in 85 cases and 58 educational inferences were obtained, which were classified into 7 subjects: rational, moral, religious, social, economic, jurisprudence/legal, educational. it is recommended to apply the educational findings of this article in the face of the quranic view of women in surah nasa.