کارکردهای استفهام در تربیت اخلاقی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه

تربیت اخلاقی، نقشی بسیار مهم در سعادت فرد و جامعه دارد؛ چنان که یکی از مهمترین اهداف بعثت پیامبر اکرم (ص) به شمار می رود. راه و رسم درست تربیت آدمی نیز از دیرباز مورد توجه اندیشمندان تربیتی بوده است. آنچه بیش از همه در فرآیند تربیت مورد توجه قرار گرفته، اندیشه ورزی و تفکر بوده است؛ زیرا مبدا صدور بسیاری از افعال آدمی است. یکی از روش‌های مهم در فعّال سازی تفکر، استفهام است. از این رو در این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است با بیان شواهدی از قرآن کریم و نهج البلاغه به تبیین روش استفهام و کارکردهای آن در تربیت اخلاقی پرداخته ایم. اهمّ کارکردهای استفهام در عرصه‌ی تربیت اخلاقی عبارتند از: برانگیختن اندیشه، بیدارکردن فطرت، تشویق به ورود به عرصه عمل اخلاقی، تغییر زاویه نگرش و ایجاد بینش صحیح، دانش افزائی توام با خردورزی، مهارنفس و تمایلات افسار گسیخته آن، مهلت دادن به متربی برای اصلاح. به کارگیری روش استفهام در تربیت اخلاقی، موجب هوشیاری افراد و روشن شدن زوایای مبهم صفات و افعال اخلاقی می گردد؛ ضمن آنکه جریان تربیت را به جریانی پویا و نقّاد بدل می کند.

The Interrogation Functions in Moral education from the Perspective of Qur'an and Nahj alBalagha

Moral education plays a significant role in the felicity of individuals and society. That is why it is considered to be one of the most important goals of the resurrection of the Holy Prophet. Educational thinkers have always been concerned with the correct way to educate human beings. In this process, thoughtfulness has received much attention because it is the origin of most human behaviours. Interrogation is a salient method to activate human’s thought. Accordingly, the present research with a descriptiveanalytical method, intends to illustrate interrogation and its functions in moral education with examples from Qur'an and Nahj alBalagha. Motivating thoughtfulness, awakening human nature, encouraging people to ethical action, changing perspectives, and creating the correct insight, enriching knowledge with reasoning, controlling ‘self’ and its unbridled tendencies, and giving correction time to the learner were found to be the most important functions of the interrogation in moral education. The adoption of interrogation for moral education leads to the awareness of individuals and the clarification of the dark sides of ethical characteristics and actions, as well as making education a dynamic and critical process.