تفکیک ساحت‌های احساسی و ارادی تقوا در نهج البلاغه و تعامل آن‌ها با ساحت‌ها باور، کردار و گفتار

این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی به بررسی مفهوم تقوا در نهج البلاغه می‌پردازد. تقوا از اصلی‌ترین مفاهیم نهج البلاغه است. مبنای این تحلیل تفکیک ساحت‌ها وجودی آدمی به سه ساحت درونیِ باورها، احساسات و خواست‌ها و دو ساحت بیرونیِ کردار و گفتار است. مفهوم تقوا شامل دو مولفه «خوف» و «پرهیز» است که اولی به ساحت احساس و دومی به ساحت اراده تعلق دارد. تقوا در ساحت احساس دارای مراتب ترس از کیفر، دلهره رسیدن به پاداش و نگرانی از نرسیدن به وصال است. در ساحت اراده نیز تقوا شامل مراتب پرهیز از گناه، جلوگیری از زیان و اجتناب از غفلت می‌گردد. ملاک تفکیک مراتب تقوا در این دو ساحت، نحوه معرفت به خداوند و نسبت انسان با اوست. هر چه مرتبه خداشناسی و انسان شناسی برتر باشد، تقوا در مرتبه بالاتری تحقق می‌یابد. نکته دیگر تاثیرگذاری دوسویه تقوا در ساحت‌ها وجودی آدمی است. از سویی تقوای کردار و گفتار محصول و نتیجه باور، احساس و عزم است، ولی از سوی دیگر می‌تواند در جهت دهی و تقویت باورها، احساسات و خواست‌ها اثر بخش باشد.

Distinction between emotional and volitional domains of piety in the Nahj Albalagha and its relationship with the domains of belief, deeds, and words

This study examines the concept of piety in Nahj alBalaghah with a descriptiveanalytical method. Piety is one of the most fundamental notions in the Nahj Albalagha. The analysis, here, is based on the separation of existential domains of human beings into three internal domains of beliefs, emotions, and desires, as well as two external domains of deeds and words. The concept of piety includes two components fear and abstinence , the first of which belongs to the field of emotions and the second to the field of desires. Piety in the domain of emotion has levels of fear of punishment, apprehension of reward and fear of not being joined. In the domain of volition, also, piety includes the followings: the abstinence from sin, the prevention of damage, and the avoidance of negligence. The criterion for distinguishing these levels of piety within these two domains is the relation of human beings to God and the ways of knowing Him. The higher the levels of theology and anthropology, the higher the levels in which the piety will be realized. Another point is the mutual influence of piety in the domains of human existence. On the one hand, the piety in deeds and words is the result of the belief, emotions and intention; on the other hand, it can be effective in directing and enhancing the beliefs, emotions and desires.