تحلیل محتوای احادیث رضوی در موضوع «بخل» با رویکرد تربیت اخلاقی

بخل، به عنوان یکی از رذایل اخلاقی، در احادیث امام هشتم علیه‌السلام نمود خاصی دارد. این رذیله، تاثیر فراوانی در تفکر و عملکرد آدمی دارد، به‌طوری که ایجاد سبک زندگی اسلامی در افراد و جامعه به دوری از این خصلت، وابسته است. به تبع این مسئله، نقش آموزه های دینی در تربیت اسلامی و دوری از رذیله‌ی اخلاقی بخل اهمیت زیادی می یابد. پژوهش حاضر به بررسی احادیث رضوی درباره‌ی بخل پرداخته و از روش «تحلیل محتوا» برای استخراج، طبقه‌بندی و مقوله بندی گزاره‌های بخل در اندیشه‌ی رضوی استفاده کرده ضمن آنکه با روش استنتاجی، اهداف و روش‌های تربیتی و اخلاقی امام رضا(ع) در موضوع بخل را بررسی خواهد کرد. ره‌آورد استفاده از این ‌روش، ارائه‌ی مدلی جامع جهت اثبات وجود نظامی جامع بر معارف اخلاق رضوی و کارآمدی این نظام در هدایت جوامع بشری است. می توان گفت نقطه تمرکز روایات رضوی، بر بیان پیامدها و آثار بخل است. دوری از بهشت، زایل شدن ایمان، بی‌آبرویی و سلب آسایش از مهم‌ترین آثار بخل برشمرده شده است. از منظر امام رضا(ع) بخیل کسی است که از پرداخت فرائض الهی استنکاف می ورزد. در اندیشه رضوی، مال دوستی و تلقینِ فقر از عوامل مهم ایجاد بخل است. هدف غایی امام(ع) از تبیین مسئله بخل، تربیت اخلاقی است و جهت تحقق تربیت اخلاقی در این باره از دو روش اصلاحی تذکّر و انذار بهره گرفته اند.