تحلیل کتاب‌شناختی و مصورسازی پژوهش‌های کشف تقلب و ناهنجاری

کشف تقلب و ناهنجاری به ‌عنوان یکی از حوزه‌های پژوهشی فعال در ادبیات رشته‌های مختلف به‌ ویژه حسابرسی به شمار می‌رود. مقتضای اهمیت علمی و کاربردی پژوهش‌های این حوزه، تحلیل کتاب‌سنجی آن با هدف ترسیم نمایی از وضعیت و روند، عوامل و روابط کتاب‌شناختی آن، ضرورتی است که تاکنون به‌ طور دقیق بدان پرداخته نشده است. پژوهش حاضر در راستای پوشش این خلاء انجام شد. پس از گردآوری، پالایش و آماده‌سازی داده‌های کتاب‌شناختی مشتمل بر 430 سند (شامل کتاب، مقاله مجله و همایشی، مرور، نامه و یادداشت سردبیر) مربوط به بازه زمانی 1979 الی 2022 از پایگاه داده اسکوپوس، از روش تجزیه‌وتحلیل هم‌ واژگانی و شبکه‌های اجتماعی، برای شناخت ساختار فکری و مفهومی این حوزه استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ادبیات کشف تقلب و ناهنجاری، به‌ ویژه در حدود نیم‌دهه اخیر، با رشد قابل ملاحظه‌ای مواجه بوده، به‌ طوری که بیش از پنجاه درصد از کل تولیدات پژوهشی متعلق به این بازه زمانی است. اصلی‌ ترین و غالب‌ ترین موضوعات شامل «تقلب و ناهنجاری»، «حسابرسی و حسابداری قضایی»، «داده‌ کاوی، یادگیری ماشین و تحلیل‌ شناسی داده‌ها»، «ارزیابی ریسک» و «کنترل‌های داخلی و حاکمیت شرکتی» می‌ باشد. همچنین، مقاله «تحلیل تجربی رابطه بین ترکیب هیئت مدیره و تقلب صورت‌های مالی» اثر بیسلی (1996) با دریافت 1977 استناد، پُراستنادترین سند علمی، پیتر گاتچالک با 6 مقاله، کشور امریکا با 150 سند، مجله «حسابرسی مدیریتی» با انتشار 22 مقاله و دانشگاه «تکنولوژی مارا» از کشور مالزی با انتشار 13 سند، پُرکارترین‌ها در این حوزه پژوهشی شناخته شدند. یافته مهم این مطالعه، آشکارسازی گذار به موضوعات تکنیکی در حوزه کشف تقلب و ناهنجاری است که با بهره‌برداری از فناوری‌های نوین نظیر هوش مصنوعی و روش‌های پیشرفته تحلیل‌شناسی داده‌ها، به ‌عنوان موضوعات نوظهور در سال‌های اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش حاضر، ضمن مصورسازی ساختار فکری حاکم بر پژوهش‌های کشف تقلب و ناهنجاری، جهت‌گیری‌های این حوزه را نمایان ساخته و از این طریق، ضمن ترسیم چشم ‌اندازی برای پژوهشگران، می‌تواند مبنای سیاست‌گذاری نهادهای علمی در راستای مدیریت بهینه فعالیت‌های پژوهشی در این حوزه قرار گیرد تا از این رهگذر نقش خود را در مبارزه با تقلب به نحوی اثربخش و کارامد ایفا نمایند.

fraud and anomaly detection research: a bibliometric study

due to the scientific status and the practical consquences of fraud and anomaly detection research, the aim of this study is to uncover the intellectual and conceptual structure of this research field in audit literature. 430 documents( include article, conference paper, review, book chapter, book, review, note, letter) related to the period between 1979 and 2022 from the scopus database were analyzed using two bibliometric analysis methods: co-word analysis and social network analysis to discover the intellectual and conceptual structure of the field. the findings of the research show that the main and most dominant topics include fraud and anomalies, audit and forensic accounting, data mining, machine learning and data analytics, risk assessment and internal controls and corporate governance. also, the article an empirical analysis of the relation between the board of director composition and financial statement fraud by beasley (1996) with 1977 citations, the most cited scientific document, and peter gottschalk with 6 articles, the united states with 150 documents, managerial auditing journal with the publication of 22 articles, and universiti teknologi mara from malaysia, with the publication of 13 documents, were recognized as the most prolific actors in this research field. the important finding of this study is to reveal the remarkable transition to technogical aspects in the field of fraud and anomaly detection, which has attracted the attention of researchers in recent years by using emerging technologies such as artificial intelligence and advanced data analytics methods. the findings of the present research, which illustrates the intellectual structure surrounding fraud and anomaly detection research, reveal the orientations of this field. this study can serve as the basis for developing research policies by scientific institutions to help optimize research activities in the field and enable them to play an effective and efficient role in combating fraud.