تاثیر آگاهی و قضاوت اخلاقی حسابداران در تمایل به گزارش تخلفات مالی با تاکید بر نقش تعدیل‌گر شدت اخلاقی درک شده

رخداد تخلفات مالی اخیر در ایران ضمن تبعات منفی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آثار مخربی بر اعتماد عموم مردم وارد نموده است. گزارش تخلفات مالی، ابزار کنترلی مهمی در شناسایی و جلوگیری از تخلفات مالی محسوب می‌شود. مطالعات قبلی اذعان می‌دارند که تمایل به گزارش تخلفات تحت تاثیر عواملی قرار دارد که با شناسایی این عوامل می‌توان شناخت بهتری از ابعاد مبهم این پدیده کسب نمود. بنابراین شناخت عوامل موثر بر قضاوت ها و تصمیم های حسابداران و حسابرسان، می‌تواند در دست‌یابی به راه‌کارهایی که منجر به بهبود و ارتقاء رفتارهای اخلاقی از جمله گزارش تخلفات در حرفه حسابداری و حسابرسی می‌شود، راه‌گشا باشد. پژوهش حاضر با استفاده از ﻣﺪل تصمیم‌گیری اخلاقی اﻗﺘﻀﺎیی مساله ، در صدد است با تبیین تمایل حسابداران به گزارش تخلفات مالی با تاکید بر نقش تعدیل‌گر شدت اخلاقی درک شده، گامی در جهت کشف جنبه‌های جدید در حوزه گزارش تخلفات بردارد. این پژوهش، از نوع پژوهش‌های پیمایشی است و نمونه آماری پژوهش را 173 نفر از دانش‌آموختگان رشته حسابداران شاغل در بخش‌های مختلف شرکت‌های دولتی و خصوصی تشکیل می‌دهند.. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از طریق تکمیل پرسشنامه در سال 1399 و با روش نمونه‌گیری غیراحتمالی جمع‌آوری شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی نشان می‌دهد که آگاهی اخلاقی تاثیر مثبت و معناداری بر قضاوت اخلاقی حسابداران دارد و شدت اخلاقی درک شده در این رابطه نقش تعدیل‌گر ایفا می‌کند. همچنین نتایج نشان می‌دهد که قضاوت اخلاقی حسابداران تاثیر مثبت و معناداری بر تمایل آنان به گزارش تخلفات مالی به مراجع داخل و خارج سازمان دارد و این رابطه به‌واسطه متغیر شدت اخلاقی درک شده تعدیل نمی‌گردد. به‌طور کلی نتایج بیانگر آن است که ﻣﺪل تصمیم‌گیری اخلاقی اﻗﺘﻀﺎیی مساله، تا حدودی منجر به درک بهتری از عوامل موثر بر گزارش تخلفات مالی می‌گردد. لذا ضروری است که یکی از عمده‌ترین دغدغه‌‌های حسابداران در سطوح مختلف مدنظر قرادادن اخلاق و اصول اخلاقی برای ایجاد بستری مناسب برای بهبود عملکرد حرفه حسابداری باشد.

Effect of accountants’ moral awareness and moral judgement on whistleblowing intention: The moderating role of perceived moral intensity

Recent financial wrongdoings in Iran have had negative economic, political and social consequences and have eroded public trust. Whistleblowing is an important control mechanism for detecting and preventing financial wrongdoings. Studies have shown that whistleblowing intention is influenced by a variety of factors. Understanding the factors that influence the judgements and decisions of accountants and auditors can help promote moral behaviors such as whistleblowing in the accounting and auditing professions. The present research uses the issuecontingent model to explain new aspects of whistleblowing by examining accountants rsquo; propensity to report financial wrongdoings with an emphasis on the mediating role of perceived moral intensity. This research uses a survey methodology and the sample consists of 173 accounting graduates working in various departments of public and private companies who are selected using nonprobabilistic sampling. The required data are collected from 173 questionnaires completed by accountants in 2020. Partial least squares structural equation modeling (PLSSEM) is used for data analysis. The results show that moral awareness has a significant positive effect on accountants rsquo; moral judgement, and perceived moral intensity plays a moderating role in this relationship. The results also indicate that accountants rsquo; moral judgement has a significant positive effect on their intention to report financial wrongdoings to internal and external authorities, but this relationship is not moderated by perceived moral intensity. Overall, the results suggest that the issuecontingent model of ethical decision making contributes to a better understanding of key factors in whistleblowing intention. Therefore, it is necessary for accountants at different levels to consider morality and ethical principles to create an environment that is conducive to better accounting performance.