تبیین ابعاد مفهوم، مصادیق و قرائن تقلب در صورت‌های‌مالی: بر اساس روش تحلیل مضمون (تم)

تقلب از عوامل موثر در کاهش اعتماد عمومی نسبت به گزارش‌ها و صورت های‌مالی تهیه شده شرکت‌ها، محسوب می‌شود. به علت فقدان چارچوب نظری کامل و خلاء قوانین موضوعه تقلب، پژوهش حاضر با هدف تبیین ابعاد مفهوم، مصادیق و قرائن تقلب در صورتهای‌مالی به روش تحلیل تم، منطبق با شرایط محیطی کشور، انجام شد. در این تحقیق با مصاحبه از 21 نفر خبره که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند و عضو جامعه حسابداران رسمی ایران یا کارشناس رسمی دادگستری بوده و سابقه بررسی تقلب در پرونده‌های کلان شرکت‌های ایرانی را داشته‌اند این نتیجه حاصل شده است که مفهوم تقلب در صورتهای‌ مالی دارای ابعاد قانونی(لزوم تعریف تقلب در قانون، ذکر و تعریف نمودن مصادیق تقلب در قانون)، معنوی(قصدو نیت، فریب‌کارانه، معمولا توام با تبانی) و مادی(وارونه جلوه دادن واقعیت، داشتن مزایا و منافع برای مرتکب و ‌ضرر و زیان‌رساندن‌به‌دیگری) است. همچنین یافته‌‌ این تحقیق، مصداق‌های کلی تقلب در صورتهای مالی را، در پنج تم فرعی(1 اسناد و مدارک جعلی، 2 دستکاری در اقلام صورتهای مالی، 3 افشاء یا عدم افشای اطلاعات با اهمیت، 4 بکارگیری نادرست استانداردهای حسابداری و 5 سوء استفاده از دارائیها)، بعلاوه در تم فرعی مصادیق قوانینی (برخی مصادیق اشاره شده در بعضی قوانین جاری کشور)، به همراه مجموعه مصادیق عینی برای هر تم فرعی نشان می‌دهد. افزون بر این قرائن تقلب در صورتهای مالی را در تم‌های قرائن غیر مالی (قرائن شکلی و ساختاری) تقلب و قرائن مالی تقلب بیان می‌دارد. قانونگذار می‌تواند از مفهوم و مصداق‌ های تقلب ارائه شده در این پژوهش در تعریف و نیز تدوین قانون مقابله با تقلب برای شرکت‌های ایرانی استفاده نماید.

Explain the Dimensions of the Concept, Instances and Indications of Fraud in Financial Statements: Based on the Method Thematic Analysis

Fraud is one of the effective factors in reducing public confidence in the reports and financial statements prepared by companies. Due to the lack of a complete theoretical framework and the vacuity of fraud laws, the present study was conducted to explain the dimensions of the concept, instances and Indications of fraud in financial statements by theme analysis method, in accordance with environmental conditions. In this study, by interviewing 21 experts who have been selected by purposive sampling method and are members of the Iranian Society of Certified Public Accountants or forensic experts and have a history of investigating fraud in large cases of Iranian companies, it has been concluded that the concept of fraud in financial statements has legal dimensions (the need to define fraud in law, mentioning and defining instances of fraud in law), spiritual (intent, deceptive, usually accompanied by collusion) and material (inverting reality, having benefits for the perpetrator and harming the other). Findings of this research also provide general instances of financial statement fraud in five theme (1forged documents, 2 manipulating with financial statements, 3 disclosure or nondisclosure of relevant information, 4 misapplication of accounting standards, and 5 misuse of assets) In addition, in the subtheme, it shows instances of rules (some instances mentioned in some current laws of the country), along with a set of objective instances for each subtheme. In addition, indicates of fraud in financial statements is expressed in the themes of nonfinancial evidence (formal and structural indications) of fraud and financial indications of fraud. The legislator can use the concept and instances of fraud in this study in definition and also the drafting a law to combat fraud for Iranian companies.