ارائه نقشه راه پایه برای مدرن سازی شبکه های آبیاری در ایران

مدرن سازی آبیاری فرآیند به روز رسانی و بهبود طرح آبیاری موجود به منظور دستیابی به اهداف فنی، اقتصادی، یا اجتماعی پیشرفته است. این فرایند صرفا شامل ایجاد ساختارها و تجهیزات فیزیکی مدرن در شبکه آبیاری نیست، بلکه راهکارها و اصلاحات سازمانی، نهادی و سیاستی را نیز در بر می گیرد. این پژوهش با هدف تدوین نقشۀ راه پایۀ مدرن سازی شبکه های آبیاری در ایران و با تاکید بر مسائل و چالش های مرتبط در بخش آب کشاورزی در سه گام (مرحله) اجرا شد. در گام های اول و دوم با مرور و بررسی منابع علمی داخلی و بین المللی مرتبط، مسائل و چالش ها و مولفه های مختلف اثر گذار بر فرآیند مدرن سازی شناسایی شد.  پس از آن پرسشنامه ای جامع در این باره تدوین شد و نظرهای کارشناسی به دست آمدند. در گام سوم با برگزاری کارگاه هم اندیشی در خصوص موضوع، با تسهیل گری های لازم پاسخ پرسش های محوری مختلف طرح شده دریافت شد. آنگاه با تلفیق نتایج به دست آمده از برگزاری کارگاه با نتایج به دست آمده از گام های اول و دوم، مولفه های اصلی و کلیدی اثرگذار در نقشۀ راه پایۀ مدرن سازی شبکه های ابیاری مرتبط با اهداف مورد انتظار؛ مسائل، مشکلات، و موانع؛ راهبردها/راهکارها (اقدام ها)؛ نوع مدرن سازی و محل آن در شبکه؛ شاخص های اولویتی در انتخاب شبکه ها؛ شاخص ها و روش های پایش اثربخشی؛ و چگونگی ورود بحث مدرن سازی به قوانین، اسناد بالادستی، و برنامه های توسعه؛ شناسائی و تدوین شدند.  بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، گروه مسائل و مشکلات اقتصادی-اجتماعی و نهادی-سیاستی-حقوقی، نسبت به مسائل دیگر گروه ها یعنی فنی و زیست محیطی،  اهمیت زیادتری دارند . از موارد شاخص این گروه می توان به مسائل توانمند سازی بهره برداران، نظام بهره برداری، میزان پذیرش و مشارکت بهره برداران، و ضعف ها در هماهنگی ها و ارتباط مناسب و سیستمی بین دستگاه های متولّی موضوع نام برد. نکات چالشی مهم دیگر  از جنبه های اجرای نقشۀ راه و اتخاذ سیاست ها و راهکارهای مدرن سازی شبکه های آبیاری در کشور عبارت اند از: نگرش جامع به مدرن سازی و اجرای توامان آن از منبع تامین آب، شبکه انتقال آب، مزرعه، و سامانه آبیاری (عملا مدرن سازی آبیاری)؛ لحاظ کردن فعالیت های بازسازی حین مدرن سازی شبکه؛ توجه به انواع پیش نیازها (فنی، مدیریتی، نهادی، و فناورانه) و ایجاد زیر ساخت ها و بسترهای سخت افزاری و نرم افزاری لازم؛ چالش تحویل حجمی و دقیق آب  کاربردی به جای تحویل آن صرفا بر اساس حقابه ها؛ مسائل و چالش های مرتبط با تربیت نیروی انسانی متخصص (کارشناس و مروّج)؛ و ظرفیت سازی در بهره برداران برای ایجاد بهره برداران مدرن. در اجرای فرآیند مدرن سازی باید به کاهش  اثرهای جانبی آن از جنبه های افزایش احتمالی مصرف آب در حوضه (بروز پدیدۀ اثربازگشتی)، کاهش جریان های برگشتی در حوضه، افزایش مصرف انرژی و افزایش هزینه های بهره برداران، نیز توجه کرد.

development of a basic road map for modernization of irrigation networks in iran

extended abstractintroductionirrigation modernization is the process of updating and improving the existing irrigation plan in order to achieve advanced technical, economical, or social goals. it goes beyond just creating modern physical structures and equipment in the irrigation network, but also includes organizational, institutional, and policy measures and reforms. based on expert opinions, modernization of irrigation networks in iran is very important and has many advantages.the activities carried out in the modernization projects that have been carried out in recent years in different countries, mainly include the change of water distribution systems based on open gravity channels to pipe networks under pressure to supply water to irrigation systems, and the implementation of pressurized irrigation methods (mainly drip or sprinkler irrigation methods) and intelligence and automation in irrigation systems in the fields.modernization of systems has various advantages, including increasing reliability and flexibility, which lead to improved irrigation efficiency and increase crop yield; these two indicators play an important role in terms of durability and sustainability of irrigation projects. methodologythis research was carried out with the aim of developing a basic road map for the modernization of irrigation networks and emphasizing the related issues and challenges in the agricultural water sector in three steps. in the first and second steps, by reviewing and analyzing all related local and international scientific literature, issues, challenges, and various components affecting the modernization process were identified and then compiled in the form of a comprehensive questionnaire and expert opinions were obtained.