تحلیل پهنه بندی شاخص بهره وری فیزیکی آب در قطب های تولید چغندرقند در ایران

برای تامین غذای مورد نیاز جمعیت رو به رشد کشور و با توجه به محدودیت زمین زراعی آبی و کمبود شدید منابع آبی ضرورت دارد تا شاخص بهره وری آب مورد توجه قرار گیرد. در همین راستا، به‌منظور شناسایی و آگاهی از پتانسیل زراعی اراضی کشاورزی می‌توان از تحلیل، برآورد و تهیه نقشه بهره‌وری فیزیکی آب بهره گرفت. هدف اصلی از انجام این تحقیق، ارزیابی روش‌های مختلف درون‌یابی و انتخاب مناسب‌ترین روش به‌منظور برآورد بهره‌وری آب محصول زراعی چغندرقند و بررسی الگوی توزیع مکانی در قطب‌های تولید آن در ایران است. بدین منظور برای انجام این پژوهش از 108 داده‌ حاصل از اندازه‌گیری های میدانی در مزارع منتخب چغندرقند کشور برای سال زراعی 1396-1395 استفاده شد. از داده‌های عملکرد محصول، حجم آب آبیاری و میانگین بارش موثر (ده ساله)، شاخص بهره‌وری فیزیکی آب چغندرقند برای مزارع منتخب به دست آمد که دامنه آن بین 2/60 تا 13/11 کیلوگرم بر مترمکعب و میانگین آن 6/30 کیلوگرم بر مترمکعب تعیین شد. برای نیل به این هدف ابتدا با استفاده از قابلیت‌های نرم‌افزار spss به تحلیل داده‌ها، آنالیز آمار توصیفی و تفکیک مناطق مشابه به گروه‌های مستقل و همگن (ترسیم دندروگرام) و با استفاده از قابلیت‌های نرم‌افزار +gs به تحلیل مکانی داده ها پرداخته شد. در ادامه از روش‌های مختلف درون‌یابی شامل روش های جبری از جمله وزن دهی فاصله معکوس، تابع پایه شعاعی، چند جمله‌ای جهانی و چند جمله‌ای محلی و روش زمین‌آمار از جمله کریجینگ معمولی، ساده و عمومی در محیط نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تهیه نقشه پهنه‌بندی استفاده شد. برای ارزیابی روش‌های مختلف درون‌یابی از روش اعتبارسنجی و مقدار نمایه‌هایی صحت میانگین انحراف خطا (mbe)، میانگین قدر‌مطلق نسبی (mare)، میانگین مربعات خطا (mse)، میانگین انحراف مطلق (mad) و مجذور میانگین مربعات خطا (rmse) استفاده گردید. نتایج ارزیابی روش های مختلف درون یابی بدین صورت بود که در میان روش های مورد بررسی، روش تابع پایه شعاع با مدل اسپلاین کاملاً منظم (crs) بادقت قابل ‌قبول (mbe= 0/009) برای تهیه نقشه پهنه بندی بهره وری فیزیکی آب شرایط مطلوب تری نسبت به سایر روش ها داشت. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای برای عوامل تاثیرگذار همچون نوع رقم، شوری خاک، شوری آب آبیاری و بهره وری فیزیکی آب در سطح پنج درصد نشان داد که مناطق مستعد کشت چغندرقند در محدوده مورد مطالعه به 23 گروه مستقل تفکیک و به‌طوری‌که در آن کمترین و بیشترین مقدار بهره وری فیزیکی آب چغندرقند به ترتیب در گروه 11 (اقلید) و 12 (مرودشت) معادل 2/640 کیلوگرم بر مترمکعب و گروه 3 (اسدآباد) معادل 11/025 کیلوگرم بر مترمکعب بود.

zoning analysis of physical water productivity index in the hubs of sugar beet production in iran

extended abstractintroduction iran is characterized by a dry and semi-arid climate. the limited irrigated arable land in and the need for increasing food production due to the upward trend in population growth, coupled with water scarcity and iran’s heavy reliance on irrigation, have led to a heightened importance of water productivity in agricultural sector. in this regard, for the purpose of identifying and understanding the agricultural potential of farmlands, the analysis and estimation of physical water productivity can be utilized. the main objective of conducting this research is to evaluate various interpolation methods and to select the most appropriate method for estimating the physical water productivity of the sugar beet. additionally, the study aims to investigate the spatial distribution pattern of sugar beet production in its major cultivation centers across iran. methodologyto accomplish this research, 108 field measured data obtained from selected sugar beet farms across iran for the agricultural year 2016-2017 were used.