بررسی اثر کاربرد نتایج تحقیقات به‌زراعی بر عملکرد و بهره‌وری آب چند محصول در شمال خوزستان

به‌منظور انتقال دانش، افزایش تولید و بهره‌وری آب در سطح مزارع بهره‌برداران، پژوهش در قالب 52 سایت الگویی برای 504 هکتار از زمین های احیا شده طرح 550 هزار هکتاری دشت‌های خوزستان و ایلام در شهرستان‌های دزفول، شوش، شوشتر و اندیمشک طی سال‌های زراعی 98-1396 اجرا شد. این فعالیت‌ها در قالب بسته‌های‌ دانشی برتر (اصلاح آرایش کشت، تغذیه کودی متعادل، کشت نشائی، طول بهینه جویچه و یا نوار، انتخاب ارقام مناسب، حفظ  بقایا با خاک‌ورزی حفاظتی و  مدیریت آبیاری) متناسب با محصولات مختلف به اجرا در آمد. محصولات منتخب شامل گندم، ذرت، کلزا، چغندرقند، ماش، پیاز، کلم، کاهو، بادمجان، لوبیا و مرکبات بود. در کنار سایت‌های الگویی، مزارع شاهد نیز بررسی و ارزیابی شدند که تحت مدیریت مرسوم قرار داشتند. نتیجۀ مقایسه میانگین‌ها در تیمار مدیریت برتر (سایت اصلی) با مدیریت مرسوم (شاهد) توسط آزمون t، حاکی از وجود تفاوت معنی‌دار در افزایش عملکرد و بهبود بهره‌وری آب بود. نتایج این پژوهش که با مشارکت محققان، مروجان و کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی در شرایط بهره‌برداران و با مشارکت 1201 نفر از آن ها در سایت اصلی و واحدهای تابعی سایت صورت گرفت، نشان داد که با فراگیر شدن نتایج می‌توان انتظار داشت که میزان کل تولید محصولات، حتی با کاهش مصرف آب آبیاری، افزایش یابد. میزان افزایش قابل انتظار تولید گندم، کلزا، چغندرقند، ذرت، ماش و مرکبات در شهرستان شوش بین 7 تا 29/6 درصد؛ میزان افزایش قابل انتظار تولید گندم، کلزا و لوبیا در شهرستان شوشتر بین 10/8 تا 38/9 درصد؛ میزان افزایش قابل انتظار تولید گندم، ذرت و بادمجان در شهرستان اندیمشک بین 8/7 تا 5/16 درصد؛ و میزان افزایش قابل انتظار تولید گندم، کلزا، چغندرقند، ذرت، پیاز، کاهو، کلم و مرکبات در شهرستان دزفول بین 5 تا 64 درصد بود. میزان افزایش بهره‌وری در سایت‌های اصلی، نسبت به تیمار شاهد، بین4/5 تا 93/6 درصد بسته به نوع محصول بوده است. بنابراین، با توجه به ماهیت سایت‌های الگویی که توام با مشارکت بهره‌برداران در فرآیندهای فراگیری و به‌کارگیری بسته‌های‌ دانشی برتر است، به کارگیری نتایج تحقیقات در مزارع بهره‌‌برداران می‌تواند به جبران خلا عملکرد، کاهش مصرف آب و ارتقای بهره‌وری آب کمک کند..

study of agricultural research results on yield and water productivity of several crops in north khuzestan

introduction extension activities to improve irrigation and farm management will have an effective role in increasing yield and optimal use of water and soil resources. yield gap is considered as one of the important issues in farm management, and it is very important to know the factors affecting it. one of the problems of farmers is their little knowledge in the field of water and soil. if they have access to modern knowledge and farm management, they can make an effective contribution in managing water use and increasing production. one of the solutions that can be effective in the field of optimal management of water consumption and other production inputs is to increase the knowledge, attitude and skills of farmers. the main goal of this research was to investigate and analyze the role of extension activities implemented in model sites located in the northern region of khuzestan province in increasing yield and improving water productivity.