طراحی و تبیین الگوی توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما با رویکرد نوآوری در ایجاد کارآفرینی زنان روستایی در استان کرمان

مقدمه و هدف: یکی از مهمترین تحولات اقتصادی و اجتماعی در ایران، افزایش جمعیت قابل توجهی از زنان کارآفرین بوده است. زنان کارآفرین نقش به‎سزایی در اشتغال‌زایی، ثروت، کاهش فقر، توسعه انسانی، آموزش، بهداشت و توسعه کشور به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه دارند. توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی روستاها، راه‌حلی برای توانمندسازی و ظرفیت‌سازی به‌منظور کاهش شکاف بین شهر و روستا، ایجاد برابری اقتصادی، اجتماعی، محیطی و نهادی و ابزاری مهم برای رسیدن به توسعه پایدار است. عدم توجه به مدیریت نوآوری در صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در حد مطلوب از عوامل مهمی است که باعث شده این صنایع نتوانسته راه به بازارهای جهانی پیدا کند. استان کرمان با توجه به سطح تولید انبوه نخل می‌تواند با توسعه محصولات فراوری شده مرتبط با خرما گامی موثر برای صنعتی شدن و ایجاد اشتغال برای زنان در روستاها داشته باشد نقش زن در نظام تولید کشاورزی و توسعه روستاها بسیار مهم است. زنان در روستاها به‌صورت گوناگون در حال فعالیت هستند اما فعالیت آنان نامرئی است. کارآفرینی روستایی در جهت توانمندسازی زنان روستایی، به‌عنوان یک عامل کلیدی در کاهش شکاف‏‌های جنسیتی و جلوگیری از مهاجرت به شهرها و تامین امنیت غذایی یکی از ارکان مهم توسعه جامعه روستایی است. کارآفرینی زنان روستایی موجب حمایت از پایداری اقتصاد محلی در روستا می‌شود و کیفیت زندگی روستاییان را بهبود می‌بخشد. در راستای آگاه‌سازی جامعه و دفاع از حقوق زنان، فعالیت‌های متنوعی در این زمینه صورت گرفته است. کارآفرینان با تجزیه و تحلیل ظرفیت‌ها، استعدادها و فرصت‌های هر منطقه می‌توانند اقدام به ارائه‌ی چالش‌ها و راهکارهای زیاد و متعددی برای کارآفرینی زنان روستایی نمایند. کارآفرینی و اشتغال زنان روستایی ضمن افزایش درآمد خانواده، بهبود وضعیت سواد و بهداشت خانواده می‌تواند زندگی روستایی و در نهایت کل جامعه را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین، شناسایی استعدادهای کارآفرینی روستائیان، به‌ویژه زنان روستایی و تلاش برای توسعه و تقویت کارآفرینی از طریق فراهم کردن زمینه‌های اولیه آن، اهمیت ویژه‌ای دارد. بر این اساس هدف تحقیق حاضر، شناسایی ابعاد توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در توسعه کارآفرین زنان روستایی می‌باشد. ‌مواد و روش‌ها: این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی است. به‎منظور گردآوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شد. قلمروی مکانی، روستاهای استان کرمان که دارای نخل هستند و زنانی که در حیطه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما فعالیت دارند، می باشند. در بخش کیفی داده‌ها با استفاده از نظرات خبرگان دانشگاهی، مدیران و کارشناسان کارآفرینی با مصاحبه نیمه‎ساختار یافته، با رویکرد نظریه داده‌بنیاد جمع‌آوری گردید. ابزار گرداوری‌ها داده‌ها در بخش کیفی مصاحبه و در بخش کمی پرسشنامه بوده است. در بخش کمی تحقیق با توجه به خروجی‌های بخش مصاحبه، پرسشنامه تحقیق از طریق کدهای نهایی شده، استخراج گردیده و در قالب پرسشنامه بخش کمی قرار گرفته است. در این تحقیق با توجه مسئله مورد بررسی، طبق آمار سال 1400،  تعداد 96 نفر در سه زمینه بازاریابی، بسته‌بندی و فراوری محصولات خرما مشغول به‌‌کار بوده‌اند.حجم نمونه طبق فرمول کوکران 76 نفر برآورد شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق ساخته بوده که دارای 58 گویه می‌باشد. در قسمت تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم‌افزار spss و amos استفاده شده است. برای تحلیل و بررسی روابط مورد نظر در مدل مفهومی، از روش مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد. یافته‌ها: با توجه به نتایج به‎دست آمده از مدل تحلیل عاملی تاییدی و به‎دست آمدن امتیازات یا بار عاملی هریک از شاخص‌ها، شرایط علی بر راهبردها با ضریب مسیر 0/82، شرایط زمینه‌ای بر راهبردها با ضریب مسیر 0/39، شرایط مداخله‌گر بر راهبردها با ضریب مسیر 0/76، پیامدها بر راهبردها با ضریب مسیر0/86 مدل توسعه صنایع تبدیلی و تکملیی خرما بر کارآفرینی زنان روستایی کشاورزی تاثیر معنی‌داری دارند. مدل نهایی از مقوله شرایط علی (نظام کارآیی و نوآوری با بار عاملی 0/81، مقوله زمینه‌ای (توانمندی بازاریابی با بار عاملی 0/79،)، شرایط مداخله‌گر (مشوق‌های اقتصادی با بار عاملی0/88) در راهبردها (جهانی‌سازی با بار عاملی 0/89) و پیامدها (رشد اقتصادی با بار عاملی 0/89) به‌دست آمد.نتیجه‌گیری: مطالعات انجام شده در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در روستاهای استان کرمان نشان داد که وجود زنان تحصیل‌کرده با تخصص‌های متفاوت که تمایل به کارآفرینی در زمینه صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما در روستایی دارند، با ایجاد اشتغال و حمایت‌های مالی از زنان روستایی، آن‌ها به اعضا فعال جامعه محلی تبدیل خواهند شد. فرآوری محصولات کشاورزی از جمله خرما، با رویکرد نوآوری اقدامی مفید در میان زنان کارآفرین روستایی، برای بهبود دسترسی زنان به بازارهای جهانی می‌باشد. از آنجا که زنان روستایی از نظر مالی و چانه‌زنی‌های اجتماعی ضعیف هستند، تقویت کارآفرینی زنان روستایی باید همراه با حمایت‌های مالی و اقتصادی باشد. مقوله کارآفرینی با مفهوم نوآوری همراه است، بنابراین، در خصوص صنایع تبدیلی و تکمیلی خرما، از زنان نوآور باید حمایت شود و زمینه و امکانات لازم که شامل آموزش می‌باشد، برای نوآور بودن زنان روستایی فراهم شود. راه‌اندازی تیم‌های تجاری زنان روستایی، باعث افزایش آگاهی و ظرفیت اشتغال و کارآفرینی آن‌ها می‌شود.

designing and explaining the development model of palm conversion and complementary industries with an innovation approach in creating rural women's entrepreneurship in kerman province

background: one of the most important economic and social developments in iran has been the significant increase in the population of female entrepreneurs. women entrepreneurs play a significant role in job creation, wealth, poverty reduction, human development, education, health, and development of the country, especially in developing countries. the development of transformational and complementary industries in villages is a solution for empowerment and capacity building to reduce the gap between cities and villages, create economic, social, environmental, and institutional equality, and is an important tool to achieve sustainable development. the lack of attention to innovation management in the date conversion and finishing industries is one of the important factors that has made these industries unable to find their way to global markets. considering the level of mass palm production, kerman province can take an effective step toward industrialization and creating employment for women in villages by developing processed products related to dates. the role of women is very important in the agricultural production system and rural development. women are active in different ways in the villages, but their activity is invisible. rural entrepreneurship in the direction of empowering rural women, as a key factor in reducing gender gaps, preventing migration to cities, and ensuring food security, is one of the important pillars of rural community development. rural women’s entrepreneurship supports the stability of the local economy in the village and improves the villagers’ quality of life. to inform society and defend the rights of women, various activities have been carried out in this field. by analyzing the capacities, talents, and opportunities of each region, entrepreneurs can offer many challenges and solutions for rural women’s entrepreneurship. entrepreneurship and employment of rural women increase the family income and improve the literacy and health status of the family and can affect rural life and ultimately the whole society. therefore, identifying the entrepreneurial talents of rural people, especially rural women, and trying to develop and strengthen entrepreneurship by providing its basic conditions, are of particular importance. accordingly, the present research aims to identify the dimensions of the development of date conversion and complementary industries in the development of rural women entrepreneurs.methods: this research is a descriptive-analytical study in terms of the nature and method and an applied study in terms of the purpose. information was collected through library and field studies. the geographical area is the villages of kerman province where palm trees grow and women are active in the field of date processing and supplementary industries. in the qualitative part, data were collected using the opinions of academic experts, managers, and entrepreneurial experts with semi-structured interviews using the approach of database theory. the tools of data collection were interviews and questionnaires in the qualitative and quantitative parts, respectively. according to the outputs of the interview part, the research questionnaire was extracted through the final codes and put in the form of a quantitative part questionnaire in the quantitative part of the research. according to the statistics of 2021, 96 people were employed in the three fields of marketing, packaging, and processing of date products. a sample size of 76 people was estimated according to cochran’s formula. the data collection tool was a researcher-made questionnaire containing 58 items. spss and amos software were used for data analysis. the structural equation modeling method was used to analyze and examine the desired relationships in the conceptual model.results: according to the results obtained from the confirmatory factor analysis model and the scores or factor load for each of the indicators, causal conditions, background conditions, intervening conditions, consequences, and the development model of date transformation and complementary industries on strategies with path coefficients of 0.82, 0.39, 0.76, and 0.86, respectively, significantly affect the entrepreneurship of rural agricultural women. the final model was obtained from the categories of causal conditions (system efficiency and innovation with a factor load of 0.81), contextual category (marketing ability with a factor load of .79), and intervening conditions (economic incentives with a factor load of 0.88) in strategies (globalization with a factor load of 89 0.0) and consequences (economic growth with a factor load of 0.89).conclusion: the studies conducted on date conversion and complementary industries in the villages of kerman province showed that educated women with different specializations and the desire to be entrepreneurs in the field of date conversion and complementary industries in rural areas  will become active members of the local community by creating employment and financial support for rural women. processing agricultural products, including dates, with an innovative approach is a useful action among rural women entrepreneurs to improve women’s access to global markets. since rural women are weak financially and socially, strengthening rural women’s entrepreneurship should be accompanied by financial and economic support. the category of entrepreneurship is associated with the concept of innovation, therefore, innovative women should be supported and the necessary background and facilities, including education, should be provided for rural women to be innovative regarding the transformation and complementary industries of dates. setting up business teams of rural women increases their awareness and capacity for employment and entrepreneurship.