تحلیل عوامل موثر بر چالش‎ های الگوی کشت و تنوع گیاهان زراعی در راستای توسعه پایدار کشاورزی در جنوب استان کرمان

مقدمه و هدف: توسعه پایدار، توسعه‎ای است که نیازهای کنونی جوامع را بدون مخاطره انداختن نیازهای نسل آینده، برآورده سازد به ‎طوریکه در شاخص‎های اندازه­ گیری آن، ترکیبی از عوامل اقتصادی، اجتماعی و زیست‎محیطی گنجانده شده است. یکی از مهم ترین بخش‎های توسعه پایدار، حوزه کشاورزی است که تاثیر قابل‎ توجهی در جامعه داشته و به‎ دلیل تعیین اولویت‎های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نقش بسیار مهمی در ملت‎ها ایفا می‎کند. رشد سریع جمعیت به افزایش هزینه ‎های زیست محیطی کشورهای در حال توسعه منجر می‎شود که توجه به امنیت غذایی و تحقق توسعه پایدار بسیار مهم است که می‎توان با برنامه‎ریزی الگوی کشت مناسب یک رویکرد عملیاتی، مبتنی بر تولیدات متنوع محصولات کشاورزی، مخاطرات آن را کاهش داد. از مزیت‎های الگوی کشت می‎توان به کاهش مصرف کودها و علف‎کش‎ها و در نتیجه کاهش آلودگی مواد غذایی به مواد شیمیایی، کارایی زیاد در استفاده از اراضی، ثبات عملکرد، توزیع سهم نیروی کار در طول فصل رشد، وابستگی کمتر به ذخیره‎سازی، فرصت‎های بیشتر بازار برای ایجاد تعادل در تولید محصولات زراعی، مولفه پایداری و سودآوری بلندمدت بدون نیاز به سرمایه‎گذاری‎های مالی بیشتر اشاره کرد. از این‎رو با توجه سطح زیر کشت و تولید بالا، اقلیم خاص منطقه و تولید خارج از فصل در جنوب استان کرمان لزوم برنامه ‎ریزی جهت اجرای الگوی مناسب کشت از اهمیت ویژه ‎ای برخوردار است. پژوهش حاضر به بررسی و شناسایی چالش‎های الگوی کشت و تنوع گیاهان زراعی در جنوب استان کرمان و ارایه راه‎کارها و پیشنهادات می‎پردازد.مواد و روش‎ها: مطالعه حاضر به ‎صورت کمی، و با ابزار جمع ‎آوری داده‎ها با توزیع تصادفی پرسشنامه در سال 1402 و با جامعه هدف کارشناسان و صاحب ‎نظران حوزه کشاورزی جنوب استان کرمان به تعداد 50 نفر انجام شد. پژوهش به ‎لحاظ شیوه‎ی اجرای تحقیق و ابزارهای گردآوری داده‎ها، تحقیقی- توصیفی از نوع پیمایشی است و از نظر هدف، تحقیقی- کاربردی است که درصدد رفع مشکلی خاص برای جامعه هدف است. ابزارهای جمع‎آوری داده‎ها شامل: مطالعات کتابخانه‎ای، پرسشنامه و استفاده از نظرات صاحب‎نظران، مصاحبه بود و با استفاده از آزمون فریدمن به رتبه‎بندی موانع زیرساختی، آموزشی- حمایتی، اقتصادی و زراعتی پرداخته شد. به ‎منظور جمع ‎آوری داده‎ها و اطلاعات میدانی مورد‎نیاز جهت تجزیه و تحلیل و پاسخگویی به سوالات تحقیق از پرسشنامه و روش میدانی استفاده شد. پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق شامل چهار قسمت موانع زیرساختی، آموزشی- حمایتی، اقتصادی و زراعتی بود. پس از تکمیل و جمع آوری پرسشنامه‎ها، تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم‎افزار spss انجام شد. یافته‎ها: نتایج آزمون فریدمن، نشان داد بین موانع زیرساختی، اقتصادی، آموزشی- حمایتی و زراعتی تفاوت معنی­ داری وجود دارد. از بین موانع زیرساختی، اقتصادی، آموزشی- حمایتی و زراعتی، موانع زیرساختی در رتبه اول (80.3)، موانع اقتصادی در رتبه دوم (92.2)، موانع آموزشی- حمایتی در رتبه سوم (2) و موانع  زراعتی در رتبه چهارم (28.1) قرار دارند. از بین شاخص های موانع آموزشی- حمایتی، شاخص عدم وجود سازمان و شرکت مناسب برای تآیید محصولات کشاورزی در رتبه اول (10.4)، از بین شاخص های موانع اقتصادی، شاخص خرید تضمینی ضعیف و کم در رتبه اول (21.4)، از بین شاخص‎های موانع زراعتی، شاخص تجربه و آداب و رسوم کشاورزان در کشت یک محصول در رتبه اول (78.3)، از بین موانع زیرساختی، اقتصادی، آموزشی- حمایتی و زراعتی، موانع زیرساختی در رتبه اول (80.3) قرار دارند. از جمله موانع رعایت الگوی کاشت مناسب منطقه میانگین گویه‎ها در شاخص‎های موانع اقتصادی، عدم دسترسی کشاورزان به تسهیلات لازم، نبود بسته‎های حمایتی مناسب و فروش محصولات متنوع مهم­ترین دلایل عدم مشارکت کشاورزان منطقه جنوب کرمان می‎باشد. از سوی دیگر تکرار کشت برخی محصولات در هر سال و عدم تمایلات شخصی کشاورزان برای تغییر الگوی کشت از جمله موانع دیگر است که بایستی مدنظر مسئولین قرار گیرد. لذا آموزش آگاهی‎های لازم در خصوص مسائل زیست محیطی، زیرساختی، تشویقی و حمایتی کشاورزان نسبت به الگوی کشت مناسب و توجه به رعایت انجام آن راهکاری مفید تلقی می‎گردد که به ‎دنبال آن افزایش کیفیت سطح زندگی کشاورزان را در جهت توسعه پایدار خواهد داشت. نتیجه گیری: در راستای تحقیق حاضر پیشنهادهای زیر ارائه شده است: 1- تامین شرایط لازم در اجرای الگوی کشت مناسب با هدف ایجاد تعادل در سطوح زیرکشت و تشویق به کشت محصولات راهبردی، 2- تعیین قیمت و خرید محصولات راهبردی، 3- مشارکت عملی و مستقیم جامعه کارشناسان و متخصصان در کل فرآیند کاشت، رشد و برداشت محصولات راهبردی همراه با کشاورزان، 4- برنامه‎ ریزی صحیح برای توسعه صنایع تبدیلی و صادراتی برای محصولات مازاد، 5- پرداخت تسهیلات برای کشاورزان پیشرو الگوی کاشت، 6- توسعه کشت گیاهان کم آب در الگوی کشت منطقه، 7-تخصیص نهاده‎های شیمیایی یارانه‎دار به محصولات زراعی و باغی برابر الگوی کشت، 8-اعمال حاکمرانی منابع آب مصرفی در کشاورزی خصوصا در مورد چاه‎ها از طریق نصب کنتورهای هوشمند و تعین نیاز آبی محصولات موردنظر در الگوی کشت، شرایط خاک و ظرفیت منطقه و اقلیم، پرداخت تسهیلات برای کشاورزانی که از الگوی کاشت پیروی می‎کنند.

evaluation of factors affecting the challenges of cultivation patterns and crop diversity in the south of kerman aiming at sustainable agricultural development

background: sustainable development is a development that meets the current needs of societies without jeopardizing the needs of future generations so that a combination of economic, social, and environmental factors is included in its measurement indicators. one of the most important parts of sustainable development is agriculture, which has a significant impact on society and plays a very important role in nations due to the determination of social, economic, and political priorities. since rapid population growth leads to an increase in the environmental costs of developing countries, it is very important to pay attention to food security and achieve sustainable development. therefore, its risks can be reduced by planning appropriate cultivation patterns based on diverse agricultural products. the advantages of cultivation patterns include reducing the consumption of fertilizers and herbicides, reducing the contamination of food with chemicals, high efficiency of land use, yield stability, distribution of the share of labor during the growing season, less dependence on storage, more market opportunities in crop production, sustainability, and long-term profitability without the need for more financial investments.  considering the area under cultivation and high production, the special climate of the region in the south of kerman province, the need to plan for appropriate cultivation patterns is particularly important. the current research aimed to investigate and identify the challenges of cultivation patterns and diversity of crops in the south of kerman province and to provide solutions and suggestions.methods: the research implementation and data collection were through research-descriptive and survey-type methods, and it is a research-applicable study in terms of the goal. the research was carried out by completing 50 questionnaires by experts in the south of kerman province. the tools of data collection included library studies, questionnaires, the use of experts’ opinions, interviews, and friedman’s test to rank infrastructural, educational-supportive, economic, and agricultural barriers. the questionnaire used in this research included four parts, infrastructural, educational-supportive, economic, and agricultural barriers. statistical analysis was done using excel and spss software. results: the results showed a significant difference between infrastructural, economic, educational-supportive, and agricultural barriers, among which infrastructural obstacles, economic obstacles, educational-supportive obstacles, and agricultural obstacles were in the first (3.80), second (2.92), third (2), and fourth (1/28) ranks, respectively. among the indicators of educational-supportive obstacles, the index of the lack of suitable organization and company for the approval of agricultural products ranked first (4.10), among the indicators of economic obstacles, the weak and low guarantee purchase index ranked first (21/ 4), among the indices of agricultural barriers, the index of farmers’ experience and customs in cultivating a crop was in the first place (3.78), and among the infrastructural, economic, educational-supportive and agricultural barriers, the infrastructural barriers were in the first place (3/80). it seems that among the obstacles to complying with the appropriate planting pattern of the region in the indicators of economic obstacles, the farmers’ lack of access to the necessary facilities, the lack of suitable support packages, and the sale of various products are the major reasons for the farmers non-participation in the south of kerman province. on the other hand, repeating the cultivation of some crops every year and the personal unwillingness of farmers to change the cultivation pattern are among other obstacles. agriculture is influenced by human society and changing natural conditions. one of these changes is the cultivation pattern that is chosen by farmers or imposed on them. therefore, educating the necessary awareness about the environment, infrastructure, encouraging, and supporting farmers regarding the appropriate cultivation pattern, and paying attention to its application are useful solutions that will increase the farmers’ quality of life and sustainable development.conclusion: the following suggestions are made regarding the results of this research: 1- provision and necessary conditions in implementing the appropriate cultivation pattern aiming at balancing the cultivation levels and encouraging the cultivation of strategic crops. 2- determining the price and purchase of strategic products .3- the practical and direct participation of the community of experts and specialists in the entire process of planting, growing, and harvesting strategic products with farmers. 4- correct planning for the development of conversion and export industries for surplus products. 5- payment of facilities for farmers who follow the planting pattern. 6- development of the cultivation of low-water plants in the cultivation pattern of the region. 7- allocation of subsidized chemical inputs to agricultural and horticultural crops according to the cultivation pattern. 8- applying the governance of water resources in agriculture, especially in the case of wells, through the installation of smart meters and determining the water requirement of the desired crops in the cultivation pattern, soil conditions, and the capacity of the region and climate, and paying facilities for farmers who follow the planting pattern.