سازه‌های موثر بر تاب‌آوری دانشکده‌های کشاورزی: مورد مطالعه دانشجویان تحصیلات‌تکمیلی دانشگاه شیراز

مقدمه و هدف: مطالعات گسترده‌ای نشان می‌دهد که نبود بازار کار مناسب دانش‌آموختگان دانشگاهی از چالش‌های بسیار مهم آموزش عالی است که باعث عدم انگیزه دانشجویان به آموزش عالی می‌شود. امروزه، وظایف جدید و مهمی برای دانشگاه‌ها به ویژه دانشکده‌های کشاورزی تعریف شده است. یکی از وظایف مهم اساتید در دانشگاه‌ها فراهم آوردن محیط حمایتی برای یادگیری و پیشرفت دانشجویان است. زیربنای این وظیفه توسعه‌ ویژگی‌های کارآفرینانه در دانشجویان در طول برنامه‌های تحصیلی است که ‌این اطمینان را به وجود می‌آورد که دانش‌آموختگانی آماده کار شوند. توسعه‌ کارآفرینی در دانشگاه‌ها، نیازمند شبکه‌ای از عوامل و عناصر مختلف در قالب شبکه بوم‌سامانه کارآفرینی است. در واقع، دانشگاه‌ها به عنوان یکی از بوم‌سامانه‌های کارآفرینی در رشد و توسعه‌ فعالیت‌های کارآفرینانه نقش مهمی ایفا می‌کنند. از دیگر سوی، تاب‌آوری آموزش‌های کارآفرینانه برای نقش و عملکرد دانشگاه‌ها در راستای فعالیت بوم‌سامانه کارآفرینی اهمیت زیادی دارد. به عبارت دیگر، شناسایی شاخص‌های بوم‌سامانه کارآفرینی دانشگاه‌ در شناسایی فرصت‌های کارآفرینانه و بهبود تاب‌آوری کارآفرینانه دانشگاه‌ها نقش بسیار مهمی دارد. با توجه به نقش دانشکده‌های کشاورزی در توسعه مفاهیم کارآفرینی و فناوری مورد نیاز حوزه کشاورزی، بوم‌سامانه کارآفرینی و بهبود تاب‌آوری کارآفرینانه در کنار هم می‌توانند باعث بهبود عملکرد دانشکده‌های کشاورزی شود. بنابراین مطالعه در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا، هدف از این پژوهش، شناسایی سازه‌های موثر بر تاب‌آوری آموزش‌های کارآفرینی دانشکده‌های کشاورزی از دید دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز است. مواد و روش‎ها: این پژوهش کمی از نوع توصیفی، با بهره‌گیری از فن پیمایش انجام گرفت. جامعه آماری مطالعه، تمامی دانشجویان تحصیلات تکمیلی (مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری) بودند که در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال تحصیلی 1403-1404 مشغول به تحصیل هستند. نمونه مورد مطالعه، طبق نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای، 186 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی تخمین زده شد که از دو طبقه کارشناسی ارشد و دکتری بودند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط اساتید متخصص در حوزه کارآفرینی در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز، بررسی و تایید شد. به منظور بررسی پایایی نیز یک مطالعه راهنما در بین 30 نفر از دانشجویان رشته‌های مختلف کشاورزی (خارج از نمونه اصلی) صورت گرفت و پس از آن ضرایب آلفای کرونباخ متغیرهای پرسشنامه، محاسبه شد که بین 0/77 تا 0/95 به دست آمد و میزان قابل قبولی محسوب شد. به منظور تحلیل داده‌ها و اجرای مدل علّی از روش تحلیل مسیر و نرم افزارamos   بهره گرفته شد. مدل علی پژوهش از لحاظ شاخص‌های  برازش مدل حد مطلوب را بدست آورد، به‌طوری‌که نسبت کای‌اسکوئر به درجه آزادی  برابر با 1/25، شاخص برازش تطبیقی برابر0/960، شاخص برازش هنجاری برابر با 0/966 و شاخص ریشه میانگین مربعات خطای برآورد برابر با 0/024 به دست آمد.یافته‎ها: طبق تفکیک اثرات علّی و از نظر دانشجویان تحصیلات تکمیلی، بوم‌سامانه کارآفرینی درونی دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی‌دار بر فضای شبکه‌سازی سیستمی است. در نتیجه، فعالیت و توسعه‌ بوم‌سامانه کارآفرینی بر فضای شبکه‌سازی سیستمی درونی و بیرونی دانشکد‌های کشاورزی تاثیرگذار بوده و ارتباطات و تعامل بین افراد را گسترش می‌دهد. در این بین، نکته جالب توجه، تاثیرگذاری غیرمستقیم متغیر بوم‌سامانه کارآفرینی از طریق متغیر فضای شبکه‌سازی درونی بر متغیر فضای شبکه‌سازی بیرونی است. از سوی دیگر، متغیر بوم‌سامانه کارآفرینی همچنین، دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی‌داری بر یکپارچگی دانش درون سازمانی و یکپارچگی دانش برون‌سازمانی است. مشابه یافته‌های شبکه‌سازی سیستمی، متغیر بوم‌سامانه کارآفرینی از طریق متغیر یکپارچگی دانش درون‌سازمانی، دارای اثر غیرمستقیم بر متغیر یکپارچگی دانش برون‌سازمانی نیز است. متغیر بوم‌سامانه کارآفرینی در مرحله‌ی بعد بر توسعه کارآفرینی نیز دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی‌دار است. اثر متغیر یکپارچگی دانش برون‌سازمانی بر توسعه‌ کارآفرینی معنی‌دار نیست. این یافته نشان می‌دهد که فعالیت‌های موجود مانند استفاده سازمان جهاد کشاورزی از نتایج تحقیقاتی دانشکده‌های کشاورزی، اشتراک‌گذاری اطلاعات بین اساتید و مدیران دانشکده‌های مختلف، تسهیل شرایط برای شرکت در کارگاه‌های کارآفرینی خارج از دانشگاه و فراهم کردن شرایط کارآموزی و فرصت‌های مطالعاتی، در راستای فعالیت‌های کارآفرینی دانشجویان نیست. یافئه‌های مدل علّی نشان می‌دهد که که ایجاد بوم‌سامانه کارآفرینی و توسعه‌ فعالیت‌های کارآفرینی اثر مستقیم، مثبت و معنی‌داری بر تاب‌آوری آموزش‌های کارآفرینی در دانشکده‌های کشاورزی دارند. همچنین، فضای شبکه‌سازی درونی، فضای شبکه‌سازی بیرونی و یکپارچگی درون‌سازمانی نیز دارای اثر مستقیم، مثبت و معنی‌داری بر تاب‌آوری دانشکده‌های کشاورزی هستند.نتیجه‎گیری: عدم اشتغال دانش‌آموختگان کشاورزی یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام آموزش عالی کشور در چند سال اخیر بوده و اثرات نامطلوبی بر انگیزه تحصیل و یادگیری دانشجویان داشته است. با توجه به تاثیر بوم‌سامانه کارآفرینی بر تاب‌آوری دانشکده‌های کشاورزی نشان می‌دهد، فعالیت‌هایی مانند سیاست‌گذاری و استراتژی دولت، همکاری نهادهای مختلف خصوصی، دولتی و دانشگاه‌ها، دروس کاربردی مرتبط با کارآفرینی و هچنین نقش اساتید در آشنایی و عضویت دانشجویان به فعالیت‌های کارآفرینانه، بر توسعه‌ تاب‌آوری دانشکده‌های کشاورزی موثر است. ارتباط توسعه‌ فعالیت‌های کارآفرینی بر تاب‌آوری دانشکده‌های کشاورزی نیز نشان می‌دهد که افزایش فعالیت‌هایی از قبیل آشنایی با مرکز نوآوری و کارآفرینی از طریق مدیران و اساتید دانشگاه، حمایت از فعالیت‌های کارآفرینی دانشجویان از طریق مدیران دانشگاه، آمادگی برای بازار کار از طریق شرکت در کلاس‌های کارآفرینی و شناسایی فرصت‌های کارآفرینی، دارای اهمیت زیادی در تاب‌آوری دانشکده‌های کشاورزی است. ایجاد شرایط برای برقراری ارتباط و تعامل دانشجویان با بخش‌های مختلف و تسهیل ارتباط دانشکده کشاورزی با شتاب‌دهنده‌ها، مراکز کارآفرینی و هاب‌های درون دانشکده و دانشگاه و تعامل و همکاری دانشکده کشاورزی با پارک‌های علم و فناوری، از دیگر پیشنهادهای این پژوهش در راستای ارتقای سطح تاب‌آوری فعالیت‌های آموزشی است. همچنین، توصیه می‌شود که دانشگاه به سمت ایجاد دانش بین رشته‌ای، حرکت نموده و با برگزاری نشست‌های علمی بین دانشجویان و اساتید رشته‌های مختلف، فضای اشتراک‌گذاری دانش از طریق تشکیل گروه‌های غیررسمی بین اساتید و دانشجویان، تقویت شود. 

factors affecting the resilience of agricultural colleges case study: graduate students of shiraz university

background: extensive studies show that the lack of a suitable job market for university graduates is one of the most important challenges in higher education, which causes students to lack motivation for higher education. today, new and important tasks have been defined for universities, especially agricultural faculties. one of the important duties of professors at universities is to provide a supportive environment for students to learn and progress. underlying this task is the development of entrepreneurial characteristics in students during the study programs, which ensures that graduates are ready to work. the development of entrepreneurship at universities requires a network of different factors and components in the form of an entrepreneurial ecosystem. in fact, universities as one of the entrepreneurial ecosystems that play an important role in the growth and development of entrepreneurial activities. on the other hand, the resilience of entrepreneurial education is very important for the role and performance of universities in line with the entrepreneurial ecosystem. in other words, identifying the indicators of the university entrepreneurship ecosystem plays a very important role in identifying entrepreneurial opportunities and improving the entrepreneurial resilience of universities. considering the role of agricultural colleges in developing the concepts of entrepreneurship and technology needed in the field of agriculture, the entrepreneurial ecosystem and improving entrepreneurial resilience together can improve the performance of agricultural colleges. therefore, it is highly important to study this field. thus, the current study aims to identify factors affecting the resilience of entrepreneurship education at agricultural faculties from the perspective of graduate students at the school of agriculture, shiraz university.methods: this quantitative descriptive research was accomplished using the survey technique. the statistical population of the study was all graduate students (m.sc. and ph.d.) studying at the school of agriculture, shiraz university, in the academic year 2023-2024. the sample was estimated to be 186 graduate students who were from two master’s degree and ph.d. classes, according to stratified random sampling. a questionnaire was used for data collection. the face validity of the questionnaire was confirmed by a panel of expert professors in the field of entrepreneurship at the school of agriculture, shiraz university. to confirm the reliability, a pilot study was conducted among 30 students of agricultural fields at islamic azad university (shiraz branch), followed by calculating cronbach’s alpha coefficients (between 0.77 and 0.95) for the questionnaire variables, being considered an acceptable amount. the path analysis method and amos software were used to analyze the data and implement the causal model. the causal model of the research obtained an optimal level in terms of model fit indices, so that the chi-square ratio to the degree of freedom, the comparative fit index, the normative fit index, and the root mean square error index were equal to 1.25, 0.960, 0.966, and 0.024, respectively.results: according to the findings of the causal model and based on the graduate students’ attitudes, the entrepreneurship ecosystem had a direct, positive, and significant effect on systematic networking. as a result, the activity and development of the entrepreneurial ecosystem had an effect on the internal and external systematic networking of agricultural schools and expanded communication and interaction between people. meanwhile, an interesting point was the indirect effect of the entrepreneurial ecosystem variable on external networking through the internal networking variable. on the other hand, the entrepreneurship ecosystem also had a direct, positive, and significant effect on intra-organizational knowledge integration and extra-organizational knowledge integration. similar to the findings of systemic networking, the entrepreneurial ecosystem variable had an indirect effect on the extra-organizational knowledge integration variable through the intra-organizational knowledge integration variable. next, the entrepreneurial ecosystem variable had a direct, positive, and significant effect on entrepreneurship development. the effect of extra-organizational knowledge integration was not significant on entrepreneurship development. this finding showed that the existing activities, such as the application of research results of agricultural faculties by the agricultural jihad organization, information sharing between professors and managers of different faculties, facilitating conditions for participation in entrepreneurship workshops outside the university, and providing internship conditions and sabbatical opportunity learning were not in line with the entrepreneurial activities of students. based on the causal model results, it should generally be acknowledged that the creation of an entrepreneurial ecosystem and the entrepreneurial activities development had a direct, positive, and significant effect on the resilience of entrepreneurship education at agricultural colleges. moreover, internal and external systematic networking and intra-organizational integration had a direct, positive, and significant effect on the resilience of agricultural colleges.conclusion: the unemployment of agricultural graduates has been one of the most important challenges of the country’s higher education system in recent years and has adversely affected students’ motivation to study and learn. the effect of the entrepreneurship ecosystem on the resilience of agricultural colleges shows that activities such as government policy and strategy, cooperation of various private and public institutions and universities, applied courses related to entrepreneurship, and the role of professors in informing and connecting the students with entrepreneurial activities would be effective for developing the resilience of agricultural colleges. the relationship between the entrepreneurship activities development and the resilience of agricultural colleges also showed that the increase in activities, such as familiarizing the students with the innovation and entrepreneurship center through university managers and professors, supporting the entrepreneurial activities of students through university authorities, preparing for the labor market through participation in entrepreneurship classes, and identifying entrepreneurial opportunities, would be very important in the resilience of agricultural colleges. creating conditions for the communication and interaction of students with different departments and facilitating the communication of the school of agriculture with accelerators, entrepreneurship centers, and hubs inside the college and university, and the interaction and cooperation of the school of agriculture with science and technology parks are among the other suggestions of this study to improve the resilience of educational activities. it is also recommended to move the university toward the creation of interdisciplinary knowledge, and the atmosphere of knowledge sharing is strengthened by holding scientific meetings between students and professors of different disciplines through the formation of informal groups between professors and students.