واکاوی چالش‌ ها و موانع اشتغال در حوزه گیاهان دارویی (مورد مطالعه: شهرستان سواد کوه‌ شمالی)

مقدمه و هدف: امروزه گیاهان دارویی نقش حیاتی در سلامت، ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی دارند. علی‎رغم توجه به توسعه کشت گیاهان دارویی در استان مازندران در سال‌های اخیر و به‎ طبع آن ایجاد اشتغال در جوامع روستایی و کاهش مهاجرت، کشاورزان در مناطق روستایی با چالش‌هایی برای کشت این گیاهان و اشتغال در این حوزه مواجه هستند. همچنین، شاخص نرخ بیکاری در شهرستان سوادکوه شمالی در مقایسه با کشور و استان دارای مقدار بیشتری است. از طرفی، مطالعات محدودی در خصوص چالش‌ها و موانع اشتغال در حوزه گیاهان دارویی از منظر کشاورزان به‎ عنوان مهم‌ترین کنش‌گران بخش کشاورزی و اصلاح الگوی کشت انجام شده است. از این ‎رو، هدف این پژوهش واکاوی چالش‌ها و موانع اشتغال در حوزه گیاهان دارویی در شهرستان سوادکوه شمالی استان مازندران از دیدگاه کشاورزان بود. مواد و روش‌ها: . این تحقیق از نوع پیمایشی- اکتشافی با رویکرد کمی بود و جامعه آماری آن را کل کشاورزان (زارع و باغ ‎دار) شهرستان سوادکوه شمالی استان مازندران به تعداد 1168 نفر تشکیل دادند که 175 نفر از آن‌ها با استفاده از فرمول دانیل و به‎ روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته بود که روایی محتوایی آن توسط گروهی از متخصصان و صاحب‌نظران حوزه گیاهان دارویی و ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران تایید شد و برای تعیین پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای عناصر چالش‌ها و موانع (0/7تا 0/9) مناسب بود. برای تحلیل داده‌ها از نرم ‎افزار v26 spss بهره گرفته شد. یافته‌ها: یافته‌ها در بخش آمار توصیفی نشان داد که بیشتر کشاورزان مورد مطالعه (64/6 درصد) مرد و متوسط سن آنها 42 سال بود. سطح تحصیلات 37/1 درصد آن‌ها کارشناسی بود و پیشه اصلی بیش از نیمی (64/6 درصد) از پاسخگویان کشاورزی بوده است. همچنین، بر اساس یافته‌های تحقیق 48 درصد از آنها گیاه دارویی به ‎لیمو را کشت می‌کردند. بر اساس یافته‌های تحلیل عاملی اکتشافی، چالش‌ها و موانع پیش ‎روی کشاورزان در فرآیند اشتغال و تولید گیاهان دارویی به‎ ترتیب در چهار دسته از عوامل مهارتی- لجستیکی (17/749 درصد)، (مشکلات مرحله برداشت و پس‌برداشت: عدم وجود انبارهای بهداشتی و مناسب برای گیاهان دارویی برداشت‌شده، خسارت به محصول با نحوه غیراصولی برداشت آن و نبود ماشین‌آلات برداشت گیاهان دارویی در منطقه، عوامل ترویجی- زیرساختی (17/493 درصد) (مشکلات مرحله کاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت: عدم توجه به ظرفیت‌های کشت گیاهان دارویی در منطقه توسط سیاست‌گذاران، عدم وجود کارشناسان و متخصصان گیاهان دارویی در اداره جهاد کشاورزی شهرستان، فقدان مزارع الگویی مختص گیاهان دارویی در منطقه، عدم برگزاری آموزش‌ها و کلاس‌های ترویجی به ‎طریق مدرسه در مزرعه کشاورز، نبود مکانیزاسیون مناسب در زمینه کاشت، داشت، برداشت و فرآوری گیاهان دارویی)، عوامل صنایع تبدیلی- بازاریابی (16/735 درصد) (مشکلات پس از برداشت: خام فروشی و عدم فرآوری تولیدات گیاهان دارویی، عدم وجود شرکت‌های بسته‌بندی گیاهان دارویی در منطقه، مشکل ارسال خام گیاهان دارویی به شهرستان‌های دیگر، استفاده سنتی (بدون فرآوری) از بیشتر گیاهان دارویی منطقه و عدم وجود بازار خارجی و صادرات محصولات گیاهان دارویی) و عوامل اطلاعاتی و دانش فنی (10/983 درصد) (مشکلات مرحله داشت: دانش ناکافی متخصصان و کشاورزان منطقه در کنترل غیرشیمیایی علف‌های هرز و بیماری‌های گیاهان دارویی و عدم آشنایی کشاورزان منطقه با نیازی‌های آبی گیاهان دارویی) دسته‌بندی شدند. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج می‌توان بیان کرد که عمده‌ترین چالش‌های کشاورزان برای اشتغال در حوزه گیاهان دارویی مشکلات مهارتی و لجستیکی، ترویجی و زیرساختی و صنایع تبدیلی و بازاریابی این گیاهان بوده است. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که از طریق برگزاری کلاس‌های آموزشی- ترویجی مهارت‌های برداشت گیاهان دارویی به کشاورزان و جوانان روستایی منطقه آموزش داده شود. همچنین، پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران، مجریان و برنامه‌ریزان با توجه به شرایط استان و قابلیت‌های شهرستان سوادکوه شمالی در تولید گیاهان دارویی و ایجاد اشتغال در مناطق روستایی که از طریق کشت این گیاهان حاصل می‌شود، توجه بیشتری کنند. در این بین نیاز به توجه و اهمیت بیشتر به رشته گیاهان دارویی و به تبع آن دانشجویان و دانش‌آموختگان آن در دانشگاه‌های سطح منطقه و استان مازندران باید مدنظر قرار گیرد. آموز‌ش‌ها نیز باید با بهره‌گیری از روش‌های ترویجی مناسب مثل نمایش‌های نتیجه‌ای و طریقه‌ای، سایت الگویی و برگزاری مدرسه مزرعه کشاورز (ffs) به شکل عملی و انفرادی یا گروهی صورت گیرد. به علاوه، امکان در دسترس قرارگرفتن ادوات و مکانیزاسیون مناسب در تمامی مراحل تولید گیاهان دارویی برای کشاورزان منطقه فراهم شود. ایجاد صنایع فرآوری و بسته‌بندی با اعطای تسهیلات کم بهره و بلندمدت در منطقه، توانمندکردن کشاورزان به لحاظ دانشی و مهارتی در خصوص بازاریابی و فرآوری محصولات گیاهان دارویی، ایجاد بازارهای دائمی و فصلی فروش مستقیم، خرید تضمینی تولیدات و تسهیل ارسال درون کشوری به استان‌های مختلف، توجه به صادرات و رفع موانع صادرات بین‌المللی نتیجه و پیشنهاد بعدی این تحقیق است. در نهایت نیز، بازنگری لازم در دوره‌های آموزشی کارشناسان اداره جهاد کشاورزی شهرستان و منطقه و همچنین دانشجویان کشاورزی صورت گیرد و آموزش‌ها از ارائه نظری مباحث، اطلاعات و دانش به فعالیت‌های عملی و اجرایی که سبب کسب تجربه بیشتر می‌شود، تغییر یابند.

analysis of employment challenges and obstacles in the field of medicinal plants (case study: north savadkuh county)

background: today, medicinal plants play a vital role in health, creating employment, and economic development. despite paying attention to the development of medicinal plant cultivation in mazandaran province in recent years, resulting in employment creation in rural communities and the reduction of migration, farmers in rural areas are facing challenges to cultivate these plants and employment in this field. furthermore, the unemployment rate index in this county is higher than the country and the province. therefore, this research aimed to analyze employment challenges and obstacles in the field of medicinal plants in north svadkuh county, mazandaran province.methods: in this survey with a quantitative approach, the statistical population consisted of the farmers in north savadkuh county of mazandaran province, and 204 farmers were selected using daniel’s formula and simple random sampling. the data collection tool was a questionnaire, and its content validity was confirmed by a group of horticultural, extensional, and educational experts. in addition, cronbach’s alpha coefficient was used to determine its reliability with an appropriate value (0.7-0.9). moreover, 175 out of 204 distributed questionnaires were returned to the researchers. data were analyzed using spssv26 software. results: the findings in the descriptive statistics section showed that most of the farmers (64.6%) were men, mostly with a bachelor’s educational level (37.1%), and their main occupation was agriculture for the majority of the farmers (60.6%). in total, four factors were identified based on the results of exploratory factor analysis on 15 variables of the farmers facing challenges and obstacles in northern svadkuh county, mazandaran province. these factors include skill-logistic factors (17.749%), harvesting and postharvest stage problems, lack of good stories for harvested medicinal plants, damage to the product due to improper handling, and the absence of harvesting machines for medicinal plants in the region, extension-infrastructural factors (17.493%), planting, growing, harvesting, and postharvest stages problems, inattention to medicinal plant cultivation capacity in the region by policymakers, the absence of experts and specialists of medicinal plants in the agricultural jihad organization of the city, the absence of model farms for medicinal plants in the region, limited extension training and classes-farmer field school (ffs), and lack of proper mechanization in the planting, growing, harvesting, and processing of medicinal plants. the rest of the factors include processing industries-marketing factors (16.735%) postharvest stage problems, raw sales and non-processing of medicinal plant products, the absence of medicinal plant packaging companies in the region, the problem of sending raw medicinal plants to other cities, traditional use (without processing) of most medicinal plants in the region, the absence of foreign market and export of medicinal plant products, technical knowledge and information factors (10.983%), growing stage problems, limited knowledge of experts and farmers in the non-chemical control of weeds and diseases of medicinal plant in the region, and farmers’ unfamiliarity with the water requirements of medicinal plants). conclusion: according to the results, the main challenges of farmers for employment in the field of medicinal plants are skills and logistics, extension and infrastructure problems, and transformation and marketing industries of these plants. thus, it is suggested to teach the skills of harvesting medicinal plants to the farmers and rural youth of the region by holding educational-extension classes.