تبیین دستاوردهای استقرار کارآفرینی سبز در سیستم تولید گلخانه‌ای استان گلستان

مقدمه و هدف: جهان با چالش ‌های زیست‌ محیطی بی‌سابقه‌ای همچون تغییرات آب و هوا، از دست دادن تنوع زیستی، کاهش منابع و آلودگی مواجه است. این چالش‌ها تهدیدی جدی برای رفاه انسان، توسعه اقتصادی و ثبات اجتماعی است. برای مقابله با این چالش‌ها، نیاز به راه‌حل‌های نوآورانه مانند کارآفرینی سبز وجود دارد که بتواند اثرات مثبت زیست‌محیطی و اجتماعی و ارزش اقتصادی ایجاد کند. ازاین‌رو، همگام با توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی، کارآفرینی سبز برای کمک به نجات محیط‌‌زیست از نابودی، با حفظ پتانسیل اکوسیستم، سازگاری با تغییرات آب ‌و هوا، مدیریت منابع آب و بهبود زنجیره ارزش کشاورزی، توسعه کشاورزی چند کارکردی و سلامت جامعه همراه است. همچنین، گلخانه‌ها می‌توانند گزیداری برای تبدیل و حفظ یک کسب‌وکار تجاری و پایدار در طول زمان ارائه دهند. با افزایش روزافزون سیستم‌های تولید گلخانه‌ای نگرانی‌های زیست‌محیطی در رابطه با مصرف انرژی مرتبط با کنترل دما (گرمایش/سرمایش)، مدیریت منابع آب، استفاده بیش از حد از کودها و مواد شیمیایی کشاورزی افزایش یافته است. کارآفرینی سبز در گلخانه با ایجاد فرصت‌های اقتصاد سبز به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، پایداری زیست‌محیطی و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند. توجه به کشت‌های گلخانه‌ای و توسعه آن از بهترین شیوه‌ها برای تغییر الگوی کشت از سنتی به علمی در استان‌های خشک و نیمه‌خشک ایران با منابع آبی محدود از جمله استان گلستان است که نقش مهمی در افزایش تولید، اشتغال، درآمد و بهره‌وری در مصرف آب و تامین امنیت غذایی پایدار و امنیت آبی دارند. با برتری اقلیم خشک و نیمه‌خشک استان گلستان به‎دلیل افزایش دما، وابسته بودن کشاورزی به دیم‌کاری، محدودیت منابع آبی، کاهش بارندگی، نیاز به صرفه‌جویی و تغییر کشت، ترویج و توسعه سیستم‌های کشت گلخانه‌ای برای تداوم کشت با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی ضروری است. هدف اصلی این تحقیق بررسی دستاوردهایی است که از طریق استقرار کارآفرینی سبز در راستای ملاحظات پایداری در واحدهای تولید گلخانه‌های سبزی و صیفی‌جات تحقق می‌یابد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر، از منظر هدف از نوع کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری داده‌ها، توصیفی و از نوع استنباطی با تحلیل ماتریس واریانس و از نظر زمان از نوع مقطعی است. جامعه آماری مطالعه، شامل تمامی گلخانه‌‎داران تولید سبزی و صیفی‌جات استان گلستان است که به صورت تمام‎شماری حدود 70 نفر انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه بود که به صورت میدانی و مصاحبه‌ای تکمیل شد، پایایی درونی با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ و نیز پایایی ترکیبی بررسی شد. روایی (صوری و محتوایی) پرسشنامه بر اساس نظر جمعی از کارشناسان و متخصصان کارآفرینی و محیط‌‌زیست و اعضای هیئت علمی دانشگاه تایید گردید. روایی همگرا و واگرا مدل به ترتیب با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج‌شده و ماتریس فورنل و لارکر تایید گردید. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل عاملی تاییدی مبتنی بر روش حداقل مربعات جزیی با نرم‌افزار smart pls نسخه 3.0 استفاده شد. یافته‌ها: هدف اصلی این پژوهش، دسته‌بندی مولفه‌های تبیین‌کننده استقرار کارآفرینی سبز از دیدگاه گلخانه‌داران سبزی و صیفی‌ در استان گلستان با روش تحلیل عاملی تاییدی بود. متغیرهای مورد استفاده برای شناسایی دستاوردهای کارآفرینی سبز شامل دو گروه از متغیرهای آشکار و متغیرهای پنهان (نهفته) بودند. در مجموع شاخص‌های دستاورد با 18 گویه و 6 مولفه وارد تحلیل‌عاملی تاییدی شد. مطابق تحقیق دستاوردهای استقرار کارآفرینی سبز در راستای دستیابی به توسعه پایدار کارآفرینی روستایی در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بررسی شده‌است که مولفه‌های اصلی دستاوردهای کارآفرینی سبز براساس ضریب مسیر به ترتیب شامل 6 مولفه: (1) ترویج رفتار سلامت ایمنی جامعه (با ضریب مسیر 0/833)؛ (2) مشارکت‌پذیری و توانمندسازی کشاورزی (با ضریب مسیر 0/814)؛ (3) رضایت و اعتماد مصرف‌کننده (با ضریب مسیر 0/632)؛ (4) تضمین بازار محصول (با ضریب مسیر 0/553)؛ (5) رقابت‌پذیری در بازار (با ضریب مسیر 0/442)؛ و (6) ترویج مدیریت عملیات سبز (با ضریب مسیر 0/370) می‌باشد. نتیجه‌گیری: کارآفرینی سبز نوعی از کارآفرینی همراه با نوآوری است که در راستای بهره‌برداری از فرصت‌های خلاقانه برای منافع اقتصادی در جامعه، با رعایت اصول توسعه پایدار و حفظ محیط‌زیست و مصرف بهینه به بهبود کیفیت زندگی جوامع کمک می‌کند. لذا، برای دست‌یابی به این هدف لازم است کارآفرینی سبز در بستر آموزش و ترویج با فرهنگ‌سازی و تبلیغات رسانه‌ای در زمینه برندهای محصولات سالم داخلی به فرهنگ‌سازی و آگاهی بخشی به محصولات سبز و افزایش تقاضای محصول سبز کمک کند و نیز حمایت‌های نهادی و دولتی با پرداخت یارانه به نهاده‌‌های تولید سالم مانند سموم آلی و ارگانیک و بذرهای اصلاح‌شده و یارانه تجهیزات آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و آزمایش خاک و باقیمانده سموم شیمیایی برای ترغیب کشاورزان به تولید محصول سبز صورت گیرد. همچنین هماهنگی بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی، توسعه شبکه‌سازی محلی، ترویج اشتغال زنان و جوانان محلی، حمایت از تعاونی‌های تولید محصول سبز، ترویج بیمه محصولات سالم، دسترسی به بازار الکترونیکی خرید و فروش محصولات سبز می‌توانند به‌‎طور هم‌افزا در راستای دستیابی به دستاوردهای توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی کارآفرینی سبز موثر باشند. 

explaining the outcomes of green entrepreneurship establishment in the greenhouse production system of golestan province

background: the world is facing unprecedented environmental challenges such as climate change, biodiversity loss, resource depletion, and pollution. these challenges are serious threats to human welfare, economic development, and social stability. to face these challenges, there is a need for innovative solutions, such as green entrepreneurship, which can create positive environmental and social effects and economic value. along with sustainable socioeconomic development, therefore, green entrepreneurship helps save the environment from destruction by maintaining the potential of the ecosystem, adaptation to climate change, water resource management, agricultural value chain improvement, the development of multi-functional agriculture, and the health of society. greenhouses can present an alternative to transform and maintain a commercial and sustainable business over time. the growing number of greenhouse production systems has increased environmental concerns regarding energy consumption related to temperature control (heating/cooling), water resource management, excessive use of fertilizers, and agricultural chemicals. green entrepreneurship in a greenhouse helps reduce greenhouse gas emissions, grants environmental sustainability, and increases productivity by creating green economy opportunities. paying attention to greenhouse cultivation and its development is one of the best strategies to change the cultivation pattern from traditional to scientific in arid and semi-arid provinces of iran with limited water resources, including golestan province. this region plays an important role in increasing production, employment, income, and productivity in water consumption and provides sustainable food security and water security. the development of greenhouse cultivation systems is necessary in golestan province for continuous cultivation with environmental considerations, its superiority of the dry and semi-arid climate due to the increase in temperature, the dependence of agriculture on dry farming, the limitation of water resources, the decrease of rainfall, and the need to save and change cultivation. this research mainly aims to investigate the achievements that are realized through the establishment of green entrepreneurship in line with sustainability considerations in the production units of vegetable greenhouses. methods: the current research is an applied and descriptive study in terms of the objective data collection method, respectively, as well as inferential research with a variance matrix analysis and cross-sectional in terms of time. the statistical population of the study includes all the vegetable greenhouse producers in golestan province, among which about 70 people were selected by total population sampling. the data collection tool was a questionnaire that was completed in the field through interviews. its internal reliability was evaluated using cronbach’s alpha and composite reliability.