ارزیابی سودمندی مالی و عملکرد کاشت تلفیقی صنوبر (populus nigra 62/154) و یونجه (medicago sativa l.) در ایستگاه تحقیقات صنوبر ساعتلوی ارومیه

مقدمه و هدف: با توجه به نیاز چوبی صنایع چوب کشور و از طرفی تصویب طرح تنفس جنگل و عدم برداشت چوب از جنگل‌های شمال کشور، مشکلات واردات چوب به ‌دلیل گرانی ارز و عدم ثبات آن، نیاز است که سطح صنوبرکاری‌ها در مناطق مستعد توسعه یابد. با وجود گستردگی سطح صنوبرکاری در استان آذربایجان غربی، عدم توجیه اقتصادی مناسب به ویژه در سال‌های اولیه زراعت چوب، ضرورت توجه به کشت‌های تلفیقی در اقلیم شمال غرب کشور اهمیت می‌یابد. کشت تلفیقی صنوبر با یونجه به دلیل اهمیت بالای یونجه در تغذیه دام و جایگاه آن در استان آذربایجان غربی به عنوان دومین تولیدکننده یونجه در کشور و همچنین با توجه به اهمیت کشت تلفیقی در افزایش عملکرد به عنوان منبع درآمد اولیه برای کشاورزان و تاثیر آن بر حاصلخیزی خاک و بهره‌وری حداکثری از منابع، می‌تواند به عنوان گزینه‌ای مناسب در عملیات بیشه زراعی باشد. این پژوهش نیز در این راستا و با هدف کمی‌سازی سودمندی کشت تلفیقی دالانی صنوبر و یونجه در شرایط اقلیمی شهرستان ارومیه انجام شد.مواد و روش‌ها: این پژوهش در ایستگاه تحقیقات صنوبر ساعتلوی ارومیه با ارتفاع 1338 متر از سطح دریا، وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی در سال 1398 (سال کاشت قلمه) تا سال 1402 انجام شد. در این پژوهش از کلن موفق صنوبر تبریزی (populus nigra 154.62) که در آزمایش‌های سازگاری از عملکرد تولید چوب بالایی برخوردار بوده است، به عنوان مولفه درختی استفاده شد. گیاه علوفه‌ای یونجه (medicago sativa l.) رقم همدانی ما بین ردیف‌های نهال صنوبر کاشته شده در اسفند ماه 1399 (سال کاشت نهال) به فاصله 2×4 متر (فاصله بین ردیف‌ها چهار متر و داخل ردیف‌ها دو متر)، در اوایل بهار 1400 مورد کاشت قرار گرفت. اندازه‌گیری صفات در یونجه، در فصل برداشت در سه چین و اندازه‌گیری درختان صنوبر در پایان فصل رویش در سه سال متوالی پاییز 1400، 1401 و 1402 انجام شد. در پایان ارزیابی اقتصادی و سودمندی نسبی از درآمد حاصل از هر یک از کشت‌های خالص و تلفیقی نیز بر اساس شاخص‌های نسبت برابری زمین (ler)، شاخص مجموع ارزش نسبی (rvt)، مقدار افزایش عملکرد واقعی (ayl) و شاخص سودمندی کشت بیشه زراعی (ia) انجام شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد مشخصه‌های قطر برابر‌سینه، ارتفاع و موجودی حجمی صنوبر فقط در سال 1402 در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار بود و بیشترین مقدار رشد این متغیرها در کشت خالص صنوبر به‌دست آمد. در ارتباط با کشت یونجه نیز اختلاف معنی‌دار آماری در مشخصه‌ ارتفاع بوته یونجه تحت تاثیر دو نوع کشت خالص و تلفیقی و سه چین برداشت در هر سه سال 1400 تا 1402 وجود داشت. ارتفاع بوته در چین‌های مختلف در سال‌های 1400 و 1401 در سطح احتمال پنج درصد و در سال 1402 در سطح احتمال یک درصد اختلاف نشان داد. ارتفاع بوته در سال 1401 در سطح پنج درصد و در سال 1402 در سطح یک درصد اختلاف معنی‌دار آماری را تحت اثر متقابل نوع کشت در چین نشان داد درصورتی‌که متغیر وزن خشک یونجه در این مورد اختلاف معنی‌داری را نشان نداد. بررسی عملکرد یونجه در هکتار نیز باوجود بالا بودن عملکرد در کشت تلفیقی در هر سه سال برداشت، تفاوت معنی‌داری در طول سه سال در نوع کشت خالص و تلفیقی نشان نداد. مقدار مجموع ارزش نسبی (rvt) 1.80، 1.27 و 1.07 به‌ترتیب در سال‌های 1400، 1401 و 1402 به‌دست آمده است که نشان می‌دهد درآمد حاصل از کشت تلفیقی صنوبر و یونجه به‌ترتیب 1.80، 1.27 و 1.07 برابر بیشتر از تک‌کشتی صنوبر و یونجه برای هر یک از سال‌های موردبررسی است. مقادیر شاخص سودمندی کشت تلفیقی (ia) به‌ترتیب 4.80، 2.67 و 1.83 در سال‌های 1400، 1401 و 1402 به‌دست آمده است که بیشتر از یک و مثبت است. محاسبات اقتصادی و سود حاصله صنوبر در کشت خالص و تلفیقی در سال 1402 نشان داد در کشت خالص صنوبر مقدار سود حاصله منفی است (18.75-) و سود خالص در کشت تلفیقی صنوبر و یونجه مثبت بوده و به 14.16 میلیون تومان در هکتار در سال رسید.نتیجه‌گیری: در این پژوهش در هر سه سال کشت تلفیقی بر تک‌کشتی از نظر اقتصادی ارجحیت داشت به‌دلیل اینکه rvt بزرگتر از یک به‌دست آمده است و سود خالص مثبت بوده است. نتیجه‌گیری کلی این پژوهش مبین این موضوع است که با وجود سنتی بودن سیستم‌های بیشه زراعی منطقه، این سیستم‌ها سود‌دهی و بازده اقتصادی بالاتری نسبت به کشاورزی تک‌محصولی دارند، بنابراین اگر این سیستم‌ها به شیوه درستی مدیریت شوند، تاثیر مثبتی در اقتصاد روستایی خواهند داشت.

evaluation of yield and financial advantage of intercropping of poplar (populus nigra 62/154) with alfalfa (medicago sativa l.) at saatlou poplar research station of urmia

background and objective: due to the increasing demand for wood in the country’s timber industries and the implementation of the forest breathing plan, which prohibits logging in northern forests, combined with the challenges of importing wood because of costly and unstable currency exchange rates, there is a need to expand poplar plantations in appropriate areas. although extensive poplar plantations exist in west azerbaijan province, the lack of economic justification, particularly in the early years of tree growth, highlights the importance of integrating mixed-cropping systems in the northwest’s climatic zone. the combination of poplar with alfalfa is especially beneficial, given alfalfa’s role in livestock feed and west azerbaijan’s position as the second-largest alfalfa producer in the country. additionally, mixed cropping is recognized for its ability to enhance productivity, serve as a primary income source for farmers, and improve soil fertility and resource utilization efficiency, making it a promising strategy for agroforestry. this study aims to evaluate the benefits of poplar-alfalfa intercropping in urmia county’s climatic conditions.material and methods: the study was conducted at the saatlui poplar research station in urmia, situated at 1338 meters above sea level and affiliated with the agricultural and natural resources research center of west azerbaijan province, from 2019 (when cutting propagation began) to 2023. the populus nigra 62/154 clone, which has demonstrated high wood production performance in compatibility tests, was selected as the tree component. alfalfa (medicago sativa l.), the hamdani variety, was planted between poplar saplings in march 2021 (the year of planting), with a spacing of 2×4 meters (4 meters between rows and 2 meters within rows). measurements for alfalfa characteristics were taken at harvest after each of the three cuts, and poplar tree measurements were recorded at the end of the growing season over three consecutive years: fall 2021, 2022, and 2023. economic assessments and profitability comparisons for pure and mixed cropping systems were conducted using land equivalent ratio (ler), relative value total index (rvt), actual yield increase (ayl), and agroforestry utility index (ia).results: the results showed that the diameter at breast height, height, and volume stock of poplar trees were significantly different at the 5% probability level only in 2023, with the highest growth occurring in pure poplar plantations. regarding alfalfa, significant differences in plant height were observed between pure and mixed cropping types and across three cuts for the years 2021-2023. in 2021 and 2022, plant height differences were significant at the 5% level, and in 2023, at the 1% level. additionally, in 2021, plant height differences were significant at the 5% level, and in 2022, at the 1% level, under the interaction of cropping type and cut, while dry weight showed no significant differences. alfalfa yield per hectare was higher in mixed cropping across all three harvest years, though no significant difference was found between pure and mixed cropping over the three years. the total relative value (rvt) was 1.80, 1.27, and 1.07 for 2021, 2022, and 2023, respectively, indicating that mixed cropping of poplar and alfalfa generated 1.80, 1.27, and 1.07 times more income than pure poplar and alfalfa cultivation in each respective year. the agroforestry utility index (ia) values were 4.80, 2.67, and 1.83 for 2021, 2022, and 2023, respectively, all greater than one and positive. economic analysis for 2023 showed that pure poplar cultivation resulted in a negative profit (−18.75 million irr), while mixed poplar and alfalfa cultivation generated a positive net profit of 14.16 million irr per hectare.conclusion: this study demonstrates that mixed cropping was economically more beneficial than monoculture in all three years, with rvt values exceeding one and positive net profits. overall, the research suggests that, despite traditional agroforestry systems in the region, these mixed systems offer higher profitability and economic returns compared to monoculture farming. if properly managed, such systems could have a positive impact on rural economies.