شناسایی عوامل موثر بر توسعه طبیعت‌گردی پایدار از دیدگاه گردشگران جنگل‌های مانگرو خمیر، قشم

مقدمه و هدف: توسعه طبیعت‌گردی پایدار در هر منطقه نیازمند شناخت جامعی از مسائل و عوامل موثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. امروزه‌ ‌در‌ ‌مقیاس‌ ‌جهانی‌ ‌این‌ ‌موضوع‌ ‌پذیرفته‌ ‌شده است‌ ‌‌که‌ طبیعت‌گردی ‌‌باید‌ ‌مرتبط‌ ‌با‌ ‌بوم‌شناسی،‌ ‌‌حفاظت‌ ‌از ‌محیط‌‌‌زیست‌ ‌و‌ ‌بهره‌گیری‌ ‌مناسب‌ ‌و‌ ‌طولانی‌ ‌مدت‌ ‌از‌ ‌‌طبیعت‌ با حداقل‌ ‌تغییر‌ ‌در‌ توازن‌ ‌محیط‌ ‌‌طبیعی‌ ‌و‌ ‌‌آسیب‌رسانی‌ ‌همراه باشد. هنگامی که سفر به یکی از شاخص‌های رضایت گردشگران تبدیل شود، ‌تحقق اهداف و تمایل گردشگران از سفر موجب افزایش تعداد گردشگرانی می‌شود که به‌طور مکرر از این ‌مناطق بازدید می‌کنند.‌ طبیعت‌گردان و گردشگران عموماً به دنبال تجاربی هستند که به آ‌نها حس نزدیکی به جذابیت‌های طبیعت و جوامع ‌بومی را القاء کند و در درجه اول این امر موجب جذب آنها به این مناطق می‌شود. در این راستا، جنگل‌های مانگرو خمیر، قشم یکی از بوم سازگان های طبیعی و ارزشمندی است که توجه برنامه‌ریزان و بازدیدکنندگان را به‌عنوان عمده‌‌ترین مقاصد توسعه طبیعت‌گردی، به خود جلب کرده‌ است. طبیعت‌گردی در این رویشگاه‌‌ها، به‌عنوان فعالیت‌های فراغتی گردشگران در طبیعت و مبتنی بر سفرهای ‌هدفمند همراه با دیدار ‌و برداشت‌های فرهنگی و معنوی از جاذبه‌های طبیعی و لذت از ‌پدیده‌های گوناگون در منطقه گسترش یافته است‌. با توجه به ‌رشد روزافزون جمعیت و تقاضای بالای بازدیدکنندگان به توسعه فعالیت‌های ‌طبیعت‌گردی در بوم سازگان های ‌بکر و ساحلی و همچنین فقدان برنامه‌ریزی مناسب برای ‌توسعه طبیعت‌گردی پایدار در رویشگاه‌های جنگلی مانگرو خمیر، قشم منجر شد تا در این پژوهش برای حفاظت بیشتر از این رویشگاه‌ها به شناسایی و بررسی عوامل موثر بر توسعه طبیعت‌گردی پایدار از دیدگاه گردشگرانی که با اهداف گوناگون به این منطقه سفر می‌کنند پرداخته شود.مواد و روش‌ها: روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز به شیوه اسنادی، پیمایشی و تکمیل پرسشنامه جمع‌آوری شد. جامعه آماری پژوهش، گردشگران و طبیعت‌گردانی هستند که برای گذران اوقات فراغت و بازدید از منطقه به جنگل‌های مانگرو خمیر، قشم سفر می‌کنند. حجم نمونه گردشگران با استفاده از فرمول کوکران و با ضریب اطمینان 90 درصد برای پرسشگری محاسبه شد. در این راستا به توزیع 100 پرسشنامه‌ به روش تصادفی در بین گردشگران پرداخته شد. تجزیه‌وتحلیل ‌نتایج مطابق با پرسشنامه‌های سنجش شده از روش طیف لیکرت، با استفاده از آزمون‌های آماری توصیفی و استنباطی در نرم افزار ‌spss‌ انجام شد. ابتدا نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون ‌کولموگراف-اسمیرنوف بررسی شد و با توجه به اینکه داده‌ها غیرنرمال بودند، از آزمون‌های ناپارامتریک (من-ویتنی، ‌کروسکال والیس، نکویی برازش و عدم وابستگی) و همچنین آزمون استنباطی تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد، همبستگی و رابطه معنی‌داری بین جنسیت، سن و تحصیلات با تعداد بازدید از ‌جاذبه‌های ‌گردشگری در منطقه وجود ندارد. درحالی‌که بین سطح درآمد گردشگران و تعداد دفعات بازدید آنها رابطه مستقیم و معناداری مشاهده شد. همچنین ‌شناخت بازدیدکنندگان از مقصد می‌تواند در مراجعه طبیعت‌گردان موثر باشد.‌ نتایج آزمون عدم وابستگی نیز حاکی از آن است که یکی از دلایل عدم مراجعه یا تعداد دفعات کم بازدید از جنگل‌های مانگرو خمیر، قشم حاکی از شناخت ناکافی و سطح آگاهی پایین گردشگران از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است، از این‌رو رابطه مستقیم و معنی‌داری بین این دو عامل وجود دارد و همچنین عدم شناخت توانمندی‌های طبیعی منطقه در بازدید و مراجعه به آن موثر است. علاوه بر این، تحلیل اهداف و تمایل گردشگران به بازدید از جنگل‌های مانگرو خمیر، قشم نشان داد که بیشترین بار عاملی به‌دست آمده مربوط به جنبه‌های زیباشناختی و چشم‌اندازهای ‌متنوع در منطقه ‌است و به‌طورکلی هدف اصلی گردشگران از بازدید و مراجعه به این رویشگاه‌های زیستی، بهره‌گیری ‌از جاذبه‌های طبیعی و چشم‌اندازهای بکر و زیبای منطقه است.‌نتیجه‌گیری کلی: در توسعه طبیعت‌گردی، یکی از مهم‌ترین عواملی که ‌کمتر به آن پرداخته می‌شود تقاضای گردشگران و ‌طبیعت‌گردان به سفر و اهداف آ‌نها از بازدید و مراجعه ‌به مقصد است که با آگاهی از این موضوع می‌توان به ‌برنامه‌ریزی صحیح در راستای حفاظت از منابع طبیعی و ‌همچنین کسب رضایت گردشگران از سفر به این ‌مقاصد طبیعی دست یافت. ‌بر اساس نتایج به‌دست آمده از نظر گردشگران عمده‌ترین عامل توسعه طبیعت‌گردی در جنگل‌های مانگرو خمیر، قشم جاذبه‌ها و چشم‌اندازهای طبیعی موجود در این منطقه است که توانمندی‌های طبیعت‌گردی آن منجر به افزایش تقاضا و تمایل گردشگران به بازدید از این منطقه شده است. بنابراین با توجه به اینکه محدوده موردبررسی به‌عنوان یکی از مناطق تحت حفاظت محیط‌زیست با غنای گونه‌ای بالا و ذخایر ارزشمند زیستی است، توسعه طبیعت‌گردی باید در چارچوب اصول پایداری و مطابق با توان و ظرفیت منطقه انجام شود و همچنین الزامات محیط‌زیستی در آن رعایت شود. در این راستا با برنامه‌ر‌یزی مناسب و طرح جامع گردشگری می‌توان به توسعه طبیعت‌گردی پایدار و افزایش درآمد اقتصادی منطقه دست یافت.

identifying factors affecting the development of sustainable nature-based tourism from tourists’ viewpoints of khamir mangrove forests, qeshm

background and objectives: sustainable nature tourism development in each area requires a comprehensive knowledge and understanding of economic, social, and cultural issues and factors. today, on a global scale, it has been accepted that nature tourism should be related to ecology, conservation from the environment, and long-term appropriate use of nature with minimal change in the balance of the environment, it should be natural and harmful. when travel becomes one of the indicators of tourists’ satisfaction, the fulfillment of tourists’ goals and desire for travel will increase the number of tourists who visit these areas frequently. to induce a sense of closeness to the charms of nature and native communities, and primarily this causes them to be attracted to these areas. in this regard, the khamir and qeshm mangrove forests are one of the natural and valuable ecosystems that have attracted the attention of planners and visitors as the main destinations for nature tourism development. nature tourism in these habitats has been expanded as leisure activities of tourists in nature and based on purposeful trips with cultural and spiritual visits and impressions of natural attractions and enjoyment of various phenomena in the area. due to the increasing population growth and the high demand of visitors to the development of nature tourism activities in virgin and coastal ecosystems, as well as the lack of proper planning for the development of sustainable nature tourism in the khamir and qeshm mangrove forests habitats led to this research. to further protect these habitats, the factors affecting the development of sustainable nature tourism should be identified and investigated from the view of tourists who travel to this area for various purposes.methodology: the research method is descriptive-analytical, and the required information was collected through documentation, survey, and completing the questionnaire. the statistical population of the research are tourists and nature walkers who travel to the khamir and qeshm mangrove forests to spend their free time and visit the area. the sample size of tourists was calculated using cochran’s formula and with a confidence factor of 90% for questioning. in this regard, 100 questionnaires were randomly distributed among tourists. the results were analyzed according to the questionnaires measured by the likert scale method, using descriptive and inferential statistical tests in spss software. first, the normality of the data was checked using the kolmograph-smirnov test, and considering that the data were non-normal, thus, using non-parametric tests (mann-whitney, kruskal-wallis, goodness of fit, and independence), and the inferential factor analysis.findings: the results showed that there is no correlation and significant relationship between gender, age, and education with the number of visits to tourist attractions in the area. while a direct and significant relationship was observed between the income level of tourists and the number of times they visited. also, visitors’ knowledge of the destination can be effective in visiting in nature tourism. the results of the independence test also indicate that one of the reasons for not visiting or the low number of visits to mangrove forests khamir and qeshm is the insufficient knowledge and low level of awareness among tourists of the natural attractions of this area. therefore, there is a direct and significant relationship between these two factors, and lack of recognition of the natural capabilities of the region is also effective in the visit of tourists. in addition, the analysis of the goals and desire of tourists to visit the khmir and qeshm mangrove forests showed that the highest factor load obtained is related to the aesthetic aspects and diverse perspectives in the area. in general, the main goal of tourists visiting these habitats is to take advantage of the natural attractions and pristine and beautiful landscapes of the area.conclusion: in the development of nature tourism, one of the most important factors is the demand of tourists and nature walkers to travel and their goals of visiting the destination. awareness of this issue can lead to proper planning to protect natural resources and also obtain the satisfaction of tourists from traveling to these natural destinations. according to the results obtained, according to the tourist’s viewpoint, the main factor in the development of nature tourism in the khamir and qeshm mangrove forests is the natural attractions and landscapes in this area, whose nature tourism capabilities have led to an increase in the demand and desire of tourists to visit this area. therefore, considering that the investigated area is one of the areas under environmental protection with high species richness and valuable biological reserves, the development of nature tourism should be carried out within the framework of the principles of sustainability and under the power and capacity of the area, as well as the environmental requirements in it to be observed. in this regard, with proper planning and a comprehensive tourism plan, it is possible to develop sustainable nature tourism and increase the economic income of the area.