بررسی ساختار توده‌های جنگلی بلوط تخریب‌یافته در زاگرس شمالی (جنگل‌های پیرانشهر و سردشت)

مقدمه و هدف: به منظور مدیریت صحیح جنگل به ابزارهایی نیاز است که با استفاده از آنها بتوان تغییرات ایجاد شده در ساختار جنگل را بررسی کرد. در این پژوهش برای بررسی ساختار جنگل‌های مخروبه بلوط پیرانشهر و سردشت در استان آذربایجان‌غربی، دو قطعه نمونه یک هکتاری با ابعاد 100 در 100 متر، در دو توده با شرایط متفاوت شامل دارساروین سردشت (دانه و شاخه‌زاد، تاج پوشش 30 درصد) و پردانان پیرانشهر (شاخه‌زاد متراکم، تاج‌پوشش 90 درصد) بررسی شد.مواد و روش‌ها: در این پژوهش، بررسی ساختار با استفاده از شاخص‌های تراکم، قطر، ارتفاع و رویه‌زمینی، موقعیت مکانی و همچنین شاخص‌های مبتنی بر نزدیک ترین همسایه در دو قطعه نمونه یک هکتاری انجام گرفت. متغیرهای ساختاری تمام درختان موجود در قطعه ‌نمونه به‌تفکیک پایه‌های تک‌تنه و شاخه‌زاد اندازه‌گیری شدند. مشخصات گونه، مختصات مکانی، قطر در ارتفاع 0.5 متری تنه، قطر برابر ‌سینه و ارتفاع تمام درختان اندازه‌گیری شد. برای تیپ‌بندی پوشش جنگلی نیز سه معیار تراکم گونه‌ای، سطح مقطع و تاج پوشش، مورد استفاده قرار گرفت. برای تشریح و کمی‌سازی ویژگی‌های ساختاری توده‌های جنگلی در این پژوهش، از شاخص‌های مبتنی بر نزدیک‌ترین همسایه استفاده شد. بدین منظور از شاخص‌های فاصله تا نزدیک ترین همسایه‌ها، زاویه یکنواخت، کلارک و اوانز، آمیختگی، اختلاف قطری و اختلاف تاج‌پوشش استفاده شد. محاسبات مربوط به ویژگی‌های ساختاری توده‌های مورد بررسی با استفاده از نرم‌افزار spss نسخۀ 20 و محاسبات مربوط به شاخص‌های ساختاری با استفاده از مجموعه نرم‌افزاری crancod نسخۀ 1.3 انجام شد.یافته ها: در قطعه‌نمونه دارساروین سردشت 277 پایه در هکتار و در قطعه‌نمونه پردانان پیرانشهر، 747 پایه جست گروه در هکتار برداشت شد. نتایج شاخص کلارک و اوانز با مقدار 0.82 و 0.94 به ترتیب برای توده‌های دارساروین و پردانان و زاویه یکنواخت به همین ترتیب با مقدار 0.56 و 0.52 نشان داد در هر دو توده الگوی پراکنش مکانی کپه‌ای و الگوی پراکنش گونه‌ای تصادفی است. نتایج شاخص آمیختگی نشان‌دهنده آمیختگی بیشتر درختان همسایه، در توده پردانان (0.65) نسبت به توده دارساروین (0.38) است. میانگین شاخص اختلاف قطری برای قطر در ارتفاع نیم‌متری تنه، اختلاف بیشتر توده پردانان (0.55) نسبت به دارساروین (0.46) را نشان می دهد. اما شاخص اختلاف تاج‌پوشش نشان دهنده اختلاف بیشتر دارساروین (0.58) نسبت به پردانان (0.53) در تاج‌پوشش درختان است.نتیجه‌گیری کلی: در مجموع نتایج شاخص تنوع ترکیبی، نشان داد سطح تنوع ترکیبی مکانی، گونه ای و ابعادی پائینی در دو توده جنگلی مورد تحقیق وجود دارد و این نتایج تحت تاثیر عوامل تخریبی و همچنین محدودیت تجدید حیات، همخوانی دارد. با توجه به تفاوت توده‌ها در دو قطعه‌نمونه مورد بررسی نتایج حاصل از این شاخص‌ها می‌تواند به عنوان مبنایی برای مقایسه با سایر جنگل‌های مشابه و تعیین مقدار انحرافات به وجود آمده در اثر فرایندهای طبیعی و دخالت‌های انسانی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین رسیدن به یک الگوی مدیریت و شیوه جنگل‌شناسی مناسب در جنگل‌های این منطقه و تعیین ساختار و برنامه‌ریزی بر اساس وضع موجود با استفاده از این شاخص‌ها ضروری به‌نظر می‌رسد.

investigating the structure of degraded oak forest stands in northern zagros forests (case study: piranshahr and sardasht forests of west azarbaijan province)

background and objective: in order to properly manage the forest, we need tools that can be used to study the changes in the forest structure. in this research, the structure of degraded oak forests of piranshahr and sardasht in west azerbaijan province were investigated. characteristics of the stand were investigated in two one-hectare sample plot with dimensions of 100 x 100 meters in two different forest types, including darsarvin sardasht (30% canopy cover, coppice with standard) and piranshahr pardanan (90% canopy cover and all of trees were of coppice). using 100% inventory and a set of indices based on the nearest neighbor, three characteristics of location, mixture and dimensions of trees were investigated.methodology: the investigation of the structure was done by using the indices of density, diameter, height, basal area and trees location. as well as the indices based on the nearest neighbor in two sample plots were used. the structural variables of all the trees in the sample plot were measured separately for coppice and standard trees. the characteristics of the species, spatial coordinates, diameter at the height of 0.5 meters of the trunk, and height of all trees were measured. three criteria of species density, basal area and canopy cover were also used for forest typology. to describe and quantify the structural features of forest stands in this research, indices based on the nearest neighbor were used. for this purpose, distance to neighbors, uniform angle, clark and evans, mingling, dbh differentiation and cc differentiation were used. the calculations related to the structural characteristics of the examined stands were done using spss version 20 software and the calculations related to the structural indices were done using the crancod software set (ver 1.3).results: the clarke and evans index with values of 0.82 and 0.94 for darsarvin and pardanan, and uniform angle with values of 0.56 and 0.52, respectively, showed a cluster distribution pattern and random species distribution pattern in both stands. mingling index shows that there is more mixture of neighboring trees in pardanan (0.65) than in darsarvin (0.38). the diameter difference index shows a greater difference in the half-meter trunk diameter of pardanan (0.55) compared to darsarvin (0.46). but the canopy differentiation index shows a greater difference in the canopy cover of darsarvin (0.58) than in pardanan stand (0.53). the results of the combined diversity index showed that the structural diversity in pardanan (0.41) is higher than darsarvin (0.36). this index shows that there is a low level of combined spatial, species and dimensional diversity in the two stands. results are consistent with the situation of the two regions that are affected by destructive factors and limited regeneration. these results can be used for comparing structural characteristics of forests and determining the impact of human intervention.conclusion: the results of the composite diversity index showed that there is a low level of spatial, species and dimensional composite diversity in the two forest stands, and these results are consistent with the influence of destructive factors as well as the limitation of regeneration. considering the difference in the stands in the two sample plots in this investigation, the results of these indices can be used as a basis for comparison with other similar forests and determining the amount of deviations caused by natural processes and human interventions. also, it seems necessary to achieve a suitable management model and silviculture practices in the forests of this region and determine the structure and planning based on the current situation using these indicators.