بررسی سهم منابع رسوب در حوزه آبخیز بهشت‌آباد با استفاده از ردیاب‌های طبیعی خاک

روش منشایابی به‌منظور تعیین سهم واحدهای اراضی در تولید رسوب استفاده می‌شود. در روش‌های رایج با استفاده از ترکیب مناسب خصوصیات جداکننده منابع رسوب، سهم منابع رسوب در تولید رسوب تعیین می‌شود. هدف از مطالعه حاضر تعیین سهم نسبی رسوب‌دهی هر یک از کابری‌های مختلف در بخشی از حوزه آبخیز بهشت‌آباد با مساحت 308 کیلومتر مربع از طریق روش انگشت‌نگاری رسوبات است. به این منظور 36 نمونه خاک از عمق 0-5 سانتی‌متر کاربری های مختلف و 10 نمونه از رسوب معلق خروجی حوضه برداشت شد. در همه نمونه ها، ردیاب های اولیه شامل آهن، مس، منیزیم، سدیم، کلسیم، پتاسیم، آهک، کربن آلی، نیتروژن و فسفر اندازه گیری شد. سپس، با استفاده از آنالیز آماری و تجزیه تابع تشخیص، ترکیب بهینه‌ای از ردیاب‌ها برای هر کاربری با استفاده از توابع تحلیل تشخیص به دست آمد. سرانجام در مرحله بعدی، سهم هر کاربری در تولید رسوب با استفاده از مدل ترکیبی چند متغیره تعیین گردید. سهم نسبی هر یک از کاربری‌های کشت آبی، مرتع، کشت دیم و مسکونی به ترتیب برابر با 67/88، 7/63، 19/40، 5/10 درصد برآورد شد. با توجه به اینکه که در منطقه مورد مطالعه، سهم اراضی کشت آبی در تولید رسوب معلق در مقایسه با سایر کاربری ها زیاد است، باید توجه ویژه به نحوه عملیات کشاورزی داشت تا از تولید رسوب جلوگیری شود.

fingerprinting of water sediments of beheshtabad basin using natural soil tracers

the fingerprinting technique determines the contributions of land units to sedimentation in an area. in conventional techniques, a composite set of proper diagnostic properties and a multivariate mixing model are employed to estimate the relative contributions of sediment sources to the sediments transported into a watershed outlet. the present study uses the fingerprinting technique to determine the contributions by different sediment sources in the beheshtabad basin covering an area of 308 km2. for this purpose, 36 soil samples were taken from sedimentary sources (at depths of 0-5 cm) and 10 sediment samples from the watershed outlet. the initial traces including fe, cu, mg, na, ca, k, lime, organic carbon, n, and p were measured and evaluated using the kruskal-wallis test. in the second stage, an optimal combination of tracers for each source was obtained using diagnostic analysis functions, and in the final step, the contribution of each land use to sedimentation was determined for each sampling method using the multivariate model due to collins et al. the contributions of agricultural, rangeland, rainfed, and residential land uses were determined to be 67.88, 7.63, 19.40, and 5.10%, respectively. results showed that agricultural activities held the maximum share of 67.88% to sediment production. given the fact that the high contribution of agricultural lands to sedimentation in the study area, it is recommended that agricultural operations and practices need to be revised and monitored in order to help the sedimentation process to abate.