ارزیابی اولویت کشت خرما در منطقه جهرم با استفاده از روش بهترین-بدترین و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

تعیین اولویت اراضی، نوعی تصمیم گیری با معیارهای متعدد است که گاه بایکدیگر همسو نیستند. از این رو، کاربرد روش های تصمیم گیری چندمعیاره در حل این مسائل در سال های اخیر، بسیار پرکاربرد بوده است. هدف از این پژوهش، معرفی روش بهترین-بدترین (bwm) در اولویت بندی تناسب اراضی برای کشت محصولات کشاورزی بود. همچنین، نتایج این روش با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (ahp)، به عنوان پرکاربردترین روش تصمیم گیری چندمعیاره در مطالعات گذشته، مقایسه شد. برای دستیابی به این هدف، از 12 باغ تحت کشت خرما در منطقه جهرم استان فارس با حفر خاک‌رخ، نمونه گیری شد. آزمایش های فیزیک وشیمیایی لازم روی نمونه ها انجام و ویژگی های موثر خاک بر مقدار عملکرد، مشخص گردید. ماتریس داده های خاک و عملکرد از مناطق نمونه‌برداری، تهیه و روش های bwm و ahp برای تعیین وزن معیارها به کار رفت. با جمع حاصلضرب اعداد استانداردشده هر ویژگی خاکی در وزن آن، شاخص تناسب اراضی برای هر باغ بدست آمد. مقادیر شاخص تناسب با عملکرد واقعی مقایسه شد تا کارایی مدل های بکار رفته در تعیین اولویت باغ ها مشخص شود. نتایج نشان داد که شاخص بدست آمده از هر دو روش، تقریباً یکسان است. لیکن معیارهای ارزیابی به کار رفته شامل حداقل تناقض، انحراف کل و انطباق، نشان دهنده سازگاری بیشتر قضاوت ها در روش bwm بود. در نهایت، کاربرد این روش به دلیل برخورداری از برخی ویژگی ها مانند نیاز به تعداد کمتری مقایسه زوجی در مقایسه با دیگر روش‌های تصمیم گیری چندمعیاره ماتریسی همچون ahp، پایداری و سازگاری بیشتر وزن های تعیین شده در پایان مساله تصمیم گیری، امکان کاربرد توامان با سایر روش ها، استفاده از اعداد صحیح برای انجام مقایسه ها و سادگی کاربرد در حل مسائل تصمیم‌گیری چندمعیاره مانند تصمیم گیری برای اولویت کاربری اراضی، به عنوان روشی کارا و قابل‌اعتماد، توصیه می شود.

using the best-worst method and ahp to assign land priority for date palm cultivation in jahrom region, fars

land use priority assessment is the principal basis of land use planning and management. it is a kind of decision-making with several criteria that sometimes contradict each other. this is why multi-criteria decision making (mcdm) methods have in recent years found wide applications in solving land suitability assessment problems. the objective of this study was to introduce the best-worst method (bwm) and its application in determining the suitability of land for agricultural crop production. furthermore, the results obtained were compared with those reported in previous studies that had employed the analytical hierarchy process (ahp) as the most widely used multi-criteria decision-making method. for this purpose, soil profile samples were taken from 12 orchards under date cultivation in jahrom region, fars province and subjected to the necessary physicochemical analyses to identify the soil properties affecting crop yield. once the soil and yield data matrices had been prepared, the bwm and ahp methods were used to determine the weight of each criterion. land suitability index was subsequently obtained for each garden as the sum of the products of the standardized value of each soil property by its weight. the indices thus obtained were compared with the corresponding actual crop yield to determine the performance of the models employed. although the results indicated almost identical index values from both methods, the evaluation criteria of minimum violation, total deviation, and conformity revealed more consistent bwm judgments. it was finally concluded that bwm could be recommended as a more reliable and efficient method for solving multi-criteria decision-making problems as required in land use management owing to its varied advantages such as the need for fewer pairwise comparisons compared to other matrix-based mcdm methods like ahp, more consistent and compatible weights ultimately derived in the decision-making problem, the possibility for its application simultaneously with other methods, the use of integers in comparisons, and ease of application.