مکان‌یابی عملیات اصلاحی ذخیره نزولات آسمانی در عرصه‌های طبیعی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز نازلو چای، ارومیه)

شناسایی محل های مناسب برای عملیات ذخیره نزولات آسمانی، گامی مهم در راستای تامین آب در حوزه های آبخیز است. این تحقیق باهدف شناسایی عوامل تاثیرگذار بر نفوذ و ذخیره ی آب باران برای شناسایی محل های مناسب برای استفاده از روش‌های ذخیره نزولات آسمانی در حوزه آبخیز نازلو چای ارومیه انجام شد. برای انجام تحقیق؛ ابتدا معیارهای شیب، مقدار بارندگی، کاربری اراضی، بافت و عمق خاک به‌عنوان عوامل تاثیرگذار بر ذخیره ی آب باران مشخص‌شده و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی وزن معیارهای انتخاب‌شده برای هر کدام از عملیات اصلاحی به دست آمد. سپس با استفاده از مدل تاپسیس، زیرحوزه ها نسبت به اجرای عملیات اصلاحی پیتینگ، بانکت، تراس بندی و کنتورفارو اولویت‌بندی شدند. نتایج نشان داد اجرای عملیات پیتینگ در حوزه موردمطالعه از اولویت بالاتری برخوردار است، به‌طوری‌که آماره حاصل از مدل تاپسیس برای عملیات اصلاحی پیتینگ در زیرحوزه های یک تا هفت به ترتیب 94.0، 28.0، 20.0، 31.0، 08.0،02.0، 01.0 به دست آمد که نشان داد، زیر حوزه‌ی شماره 1 برای اجرای عملیات اصلاحی پیتینگ نسبت به سایر زیرحوزه ها از اولویت بالاتری برخوردار است. همچنین برای عملیات اصلاحی بانکت بندی، تراس بندی و کنتورفارو، اولویت بندی زیرحوزه ها به ترتیب شامل زیر حوزه‌های سه، دو و چهار به دست آمد. با توجه به این که اجرای روش های جمع آوری آب باران به دلیل پرهزینه بودن و عدم توجیه اقتصادی در اولویت قرار ندارند، اجرای عملیات اصلاحی ذخیره نزولات آسمانی با توجه کم‌هزینه بودن و اهداف چندمنظوره آن می تواند بهترین گزینه برای جمع‌آوری آب باران در حوزه آبخیز نازلو چای باشد. همچنین معیارها و مدل تلفیقی ahp topsis به کار گرفته‌شده در این تحقیق می تواند در خصوص انتخاب عملیات اصلاحی مناسب برای جمع‌آوری آب باران در حوزه های آبخیز برای بخش اجرایی کشور راهگشا باشد.

Siting Improvement Operations for Rainwater Conservation Schemes in Natural Areas (A Case study of Nazluchai Basin, Urmia)

Proper siting of rainwater conservation systems is an important step to ensure water supply in a watershed. The present study was carried out to identify the factors involved in rainwater infiltration and storage and to determine suitable locations for the construction of rainwater conservation systems in Nazluchai Basin, Urmia. For this purpose, slope, rainfall, land use, soil texture, and soil depth were selected as the parameters affecting rainwater storage and subsequently subjected to AHP analysis in order to determine the weight of each in the different improvement operations studied. In a second step, the TOPSIS model was used to prioritize the subbasins with regard to the improvement operations of pitting, contour trenching, terracing, and contour furrowing. Based on the results, pitting was found superior to the other improvement operations in the study area as evidenced by the Ci values of 0.94, 0.28, 0.20, 0.31, 0.08, 0.02, and 0.01% obtained from the TOPSIS model for pitting in subbasins 1 to 7, respectively, indicating the higher priority of subbasin 1 for performing the pitting improvement operation. According to the same results, subbasins 3, 2, and 4 were identified as the priority ones for contour trenching, terracing, and contour furrowing, respectively. It was found that while the costly rainwater harvesting schemes cannot be economically justified for the study area, the alternative rainwater conservation schemes may be of priority on economic grounds.  A final finding of the study indicated that not only the criteria but also the combined AHPTOPSIS model used in this study may help state executive departments to select appropriate improvement operations in other watersheds.