تحلیل الگوی تعاملات فضایی در نواحی مرزی استان کردستان

وجود تعاملات فضایی نواحی مرزی در همه کشورها، این مناطق را به کانون های حساس مبدل ساخته است. نواحی مرزی استان کردستان، توانسته اند در سایه مزیت های نسبی و رقابتی، ارتباطات گسترده ای را با مناطق مرزی عراق برقرار نمایند. در این راستا، بررسی کنش متقابل بین نقاط سکونتگاهی، الگوی فضایی تعاملات و اثرات توسعه ای آن در سطح این نواحی، می تواند چارچوب لازم را برای برنامه ریزی توسعه فضایی پایدار فراهم آورد. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی و تحلیل الگوی حاکم بر تعاملات فضایی در نواحی مرزی استان کردستان است. این تحقیق بر اساس روش، توصیفی تحلیلی و بر اساس هدف، بنیادی است. جامعه آماری آن را خانوارهای 207 روستا و 8 شهر مرزی تشکیل می دهند. تعیین حجم نمونه برای سکونتگاه های روستایی با استفاده از فرمول کوکران، 135 روستا به دست آمد که در ادامه بنا به دلایلی همچون (صعب العبور بودن برخی روستاها، مسائل و محدودیت های امنیتی در نواحی مرزی)، حجم نمونه نهایی برابر با 46 روستا به دست آمده است. روستاهای منتخب با استفاده از دو روش تصادفی طبقه ای و سهمیه ای به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. در ارتباط به نقاط شهری در این پژوهش تمامی نقاط شهری در نواحی مرزی استان کردستان به روش تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته است.  نتایج در محدوده مورد بررسی از نابرابری در توزیع امکانات و خدمات حکایت دارد. این وضعیت نشان دهندۀ عدم شکل گیری الگوی شبکه ای و جریانات دوسویه در ناحیه است. نتایج نشان می دهد که  جریان کالا و سرمایه به شکل فرا ناحیه ای و در ارتباط با نقاط پیشکرانه ملی غرب کشور (مانند سلیمانیه و اربیل) و نقاط پسکرانه فراملی (مانند تهران)، بیشترین اثرات را در شکل گیری الگوی فضایی تعاملات مرزی محدوده مورد بررسی داشته که می توان آن را به الگوی لوزی شکل (مرکز پیرامون مرکز) تشبیه نمود. همچنین جریانات خدمات و اطلاعات نیز به صورت درون ناحیه ای، بیشترین تاثیر را در شکل گیری الگوی قطبی یا مرکز پیرامونی در محدوده مورد مطالعه داشته اند.

An Analysis of the Pattern of Spatial Interactions in the Border Areas of Kurdistan Province

The existence of spatial interactions of border areas in all countries has made these areas sensitive centers. The border areas of Kurdistan Province have been able to establish extensive connections with the Iraqi border areas in the shadow of comparative and competitive advantages. In this regard, the study of interaction between settlements, spatial pattern of interactions and its development effects at the level of these areas can provide the necessary framework for sustainable spatial development planning. The present study seeks to identify and analyze the pattern governing spatial interactions in the border areas of Kurdistan province. This research is descriptiveanalytical based on method, and fundamental based on purpose. Its statistical population consists of households in 207 villages and 8 border towns. Determination of sample size for rural settlements was obtained using Cochran’s formula of 135 villages. For some reason such as (inaccessibility of some villages, security issues and restrictions in border areas the final sample size was confined to 46 villages. Samples were selected using two stratified and quota random methods.  In relation to urban areas, in this study, all cities in the border areas of Kurdistan province were studied by full counting method. The results indicated that there is an inequality in distribution of facilities and services.  This situation indicates the lack of network pattern formation and mutual flows in the area. The results showed that the flow of goods and capital in a transregional form and in relation to the national crossborder points of the west of the country such as (Sulaimaniyah and Erbil) and capital points (Tehran), have the greatest effects on the formation of spatial pattern of border interactions in the study area. It can be compared to a rhombus pattern (centerperipherycenter). Also, service and information flows within the region have had the greatest impact on the formation of the polar or centerperipheral pattern in the study area.