موانع تحقق نگرش برنامه‌ریزی فضایی در برنامه پنجم توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی

امروزه، نگاه فضایی به توسعه در سطوح ملی، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محلی از چنان اهمیتی برخوردار است که غالب کشورها در نظام سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی خود به آن توجه ویژه‌ای دارند. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل محتوای مجموعه برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران از منظر برنامه‌ریزی فضایی است. روش تحقیق توصیفیتحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش سند برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران1390-1394 است. برای تدوین معیارها و شاخص‌های پژوهش علاوه بر تحقیقات مختلف پیشین و اسناد معتبر ازنظر اساتید نیز استفاده گردید. به‌منظور رسیدن به هدف، داده‌ها و اطلاعات موردنیاز به روش کتابخانه‌ای جمع‌آوری شد. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تحلیل محتوا و روش آنتروپی شانون استفاده شده است. یافته های پژوهش این نتیجه را حاصل نموده است که؛ سه مقوله تمرکزگرایی، ضعف مشارکت و مزیت نسبی، موانع تحقق نگرش برنامه‌ریزی فضایی در سند برنامه توسعه پنجم هستند. در بین این عوامل، تاکید بر مزیت نسبی مهم‌ترین عاملی است که سبب شده تا نگرش فضایی چندان موردتوجه نظام سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کشور در تدوین برنامه توسعه قرار نگیرد. این نتیجه بر این نکته تاکید دارد که:1مناطقی که دارای پتانسیل برای توسعه هستند در اولویت برنامه‌ بود؛ و2با توجه به تسلط بخش‌های دولتی بر تدوین و اجرای طرح‌ها و برنامه و توجه ویژه به مناطق دارای پتانسیل مشارکت مردم در حد پایین قرار دارد.

Barriers to Incorporating the Spatial Planning Opinion in the Fifth Economic, Cultural and Social Development Program of Iran

Today, the spatial view of development at the national, regional, and local levels is so important that most countries pay special attention to it in their policymaking and planning systems. The main purpose of this study is to analyze the content of the fifth fiveyear development plan of the Islamic Republic of Iran from the perspective of spatial planning. The research method is descriptiveanalytical. The statistical population of this research is the document of the Fifth Development Plan of the Islamic Republic of Iran in 20112016. In addition to various previous researches and valid documents, the opinions of professors were used to compile the criteria and indicators of the present study. In order to achieve the goal, the required data and information were collected by the documentary method. Content analysis and Shannon entropy method were used to analyze the data. Findings showed that the three categories of centralism, poor participation and comparative advantage are obstacles to the realization of the spatial planning attitude in the Fifth Development Plan document. Among these factors, the emphasis on comparative advantage is the most important factor that has caused the spatial attitude not to be considered in the development of the country’s policymaking and planning system. This result emphasizes that: 1 Areas with potential for development were prioritized, and 2 Due to the dominance of the public sector in the formulation and implementation of plans and programs and special attention to areas with potential, people’s participation is low.