تحلیل تحولات ساختاری کارکردی روستاهای در حال گذار شهرستان ایوان

سکونتگاه های روستایی به عنوان نظام‎های مکانی فضایی، همواره تحت تاثیر نیروها و عوامل درونی و بیرونی دچار تحولاتی در ساختارها و کارکردهای خود شده اند. در این میان روستاهای در حال گذار به دلیل برخورداری از ویژگی‎های خود که نه روستا و نه شهر قلمداد می‎شوند، پویاتر بوده و تحولات بیشتری نسبت به سایر سکونتگاه‎های روستایی را تجربه می‎کنند. بنابراین، پژوهش حاضر در پی شناسایی عوامل موثر بر تحولات سکونتگاه‎های روستایی در حال گذار شهرستان ایوان (در استان ایلام، ایران) صورت گرفته است. این پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی همچنین جمع‌آوری اطلاعات به دو روش اسنادی و میدانی بوده است. در روش اسنادی، اطلاعات و داده‎های آماری سکونتگاه‎های منطقه مورد مطالعه، پیشینه موضوع و مبانی نظری مرتبط گردآوری و مطالعه شد. در روش میدانی، داده ها و اطلاعات دست اول با بکارگیری پرسشنامه‎های دهیار، شورا (تعداد 11 پرسشنامه) و ساکنین نقاط روستایی (تعداد 184 پرسشنامه) در حال گذار به دست آمده است. حجم جامعه آماری پژوهش 55 روستای دارای سکنه با مجموع 16281 نفر جمعیت و 3848 خانوار در شهرستان ایوان است. 11 روستای دارای سکنه با استفاده از چهار شاخص جمعیت، مرکزیت، فاصله تا مرکز شهرستان و تعداد نهادهای دولتی و غیردولتی با استفاده از فن‌های ahp (جهت وزن دهی به شاخص‌های مذکور از طریق کارشناسان این حوزه) و topsis (جهت وزن دهی به روستاهای نمونه بر مبنای شاخص‌های فوق‌الذکر) به‌عنوان روستاهای در حال گذار و نمونه انتخاب شده است. تحلیل داده‎ها با بکارگیری آزمون t تک نمونه‎ای صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می‎دهد که مولفه کالبدی با میانگین واقعی 2.99 در رتبه نخست، مولفه اقتصادی با میانگین واقعی 2.88 در رتبه دوم و مولفه فضایی با مقدار میانگین واقعی 2.74 در رتبه سوم قرار گرفته است؛ بدین معنی که به ترتیب ابعاد کالبدی، اقتصادی و فضایی به عنوان عوامل بیرونی و درونی بیشترین تاثیرات را در تحولات روستاهای در حال گذار شهرستان ایوان داشته‎اند.

Analysis of functional structural changes in transitional villages of Aivan County

Rural settlements, as spatial systems, have always been affected by internal and external forces and changes in their structures and functions. Transitional villages are more dynamic and experience more developments than other rural settlements because of their features that are considered neither rural nor urban. The present study seeks to identify the factors affecting the changes occurred in transitional rural settlements of Aivan county (Illam province, Iran). This research is applied in terms of purpose and descriptiveanalytical in nature and method. Data collection was done by two methods: documentary and field. In documentary method, statistical information and data of the settlements of the study area, literature, and related theoretical bases were collected and studied. In the field method, firsthand data and information were obtained using the Dehyar, Shura (11 questionnaires) and rural residents in transitional villages (184 questionnaires). The statistical population of the study is 55 inhabited villages with a total population of 16281 and 3848 households in Aivan county. Eleven populated villages were selected as transitional and sample villages using four indices of population, centrality, distance to city center and number of governmental and nongovernmental institutions. AHP and TOPSIS methods were applied to weight the aforementioned indicators by experts and to weight the sample villages, respectively. Data were analyzed using onesample Ttest. Findings of the study show that the physical component with a real average of 2.99 is in the first place, the economic component with a real average of 2.88 and the spatial component with a real average of 2.74 is in the third place. This means that the physical, economic and spatial dimensions as external and internal factors have had the most impact on the transitional villages of Aivan county, respectively.