نشانگان شاکرین در متون اسلامی و آثار روان‌شناختی آن

سابقه و هدف: شکرگزاری فضیلتی اخلاقی و از مهم‌ترین آموزه‌هاى مکتب اسلام است و وجوبش به نصّ قرآن قابل اثبات است. گزاره‌های اسلامی نشانگانی برای شاکرین تعیین کرده که در سه حیطۀ شناختی، عاطفی و عملی قابل دسته‌بندی است. ازآنجاکه حدوث و دوام شکر مستلزم شناسایی این نشانگان است و تبیین ثمرات آن در افراد ایجاد انگیزه می‌کند و نقش موثر آن ‌را در سلامت روان و تکامل انسان واضح می‌سازد، پژوهش حاضر به‌دنبال شناسایی این نشانگان و استخراج ثمرات روان‌شناختی آن بوده است.روش کار: این پژوهش از نوع توصیفی - تحلیلی است که با رویکرد قرآنی - روایی به‌دنبال کشف و شناسایی نشانگان شاکرین و شناسایی تاثیرات روان‌شناختی شکرگزاری بر انسان‌های شاکر بود. بر این اساس، ابتدا ویژگی‌های شاکرین از متون اسلامی با محوریت آیات قرآن و مناجات شاکرین امام سجاد (ع) شناسایی شد. سپس از طریق تحلیل و بررسی محتوایی آیات، تفاسیر و روایاتی که از معصومین (ع) رسیده، تلاش شده است تا تاثیرات روان‌شناختی این ویژگی‌ها استخراج و تبیین شود. مولفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.یافته‌ها: شکرگزاری با شناخت نعمت و منعم اتفاق می‌افتد و شاکر با تمرکز بر داشته‌های مادی و معنوی و توجه آگاهانه نسبت به نشانگان پیرامونی، شناخت خود را که با واکنش عاطفی عجین شده‌ است، به مرحلۀ عمل می‌کشاند و در صدد جبران نعمت برمی‌آید. این جبران برای پیرو قرآن در قالب التزام به فرمان‌های الهی نمود پیدا می‌کند و با تغییر شناخت‌ها و باورها، کاهش هیجان‌های ناسالم و حمایت اجتماعی سبب پرورش انسان‌هایی عزّت‌مند، خویشتن‌دار و مسئولیت‌پذیر می‌شود.نتیجه‌گیری: شکرگزاری حداقل شرط بندگی است و اعتقادات دینی و التزام به رفتارهای دینی خواسته‌شده در جهت شکر منعم، سرگردانی، اضطراب و نگرانی را کاهش می‌دهد، منتهی به سلامت روح و روان می‌شود و درنهایت سبب پرورش انسان‌های تکامل‌یافته و دین‌دار می‌شود.