بررسی تطبیقی رویه‌های شاخص برون‌گرایی شخصیت از منظر روان‌شناسی و متون اسلامی

سابقه و هدف: صفات شخصیتی از جمله متغیّرهای مهم در تبیین رفتار است. این موضوع بسیاری از پژوهشگران روان‌شناس را به ایجاد نظریه‌های مختلف شخصیت جذب کرده است. اما این دیدگا‌ه‌ها همواره در حال تحول و رفع نواقص است. از طرفی در دین مبین اسلام، مجموعۀ گسترده‌‌ای از صفات و نقش هرکدام از آنها در عملکرد افراد طبقه‌بندی و معرفی شده است. تطبیق این دو دیدگاه می‌تواند چشم انداز دقیق و اثربخشی را به وجود آورد. ازاین‌رو، هدف پژوهش حاضر بررسی تطبیقی رویه‌‌های شاخص برون گرایی شخصیت از منظر روان‌شناسی و متون اسلامی بود.روش کار: این پژوهش از نوع مروری است. برای استخراج و تحلیل رویه‌های مرتبط با شاخص برون‌گرایی از متون تخصصی روان‌شناسی و متون اسلامی یعنی قرآن و حدیث با بررسی محتوایی آیه‌ها و روایات استفاده و سپس رویه‌های برون‌گرایی شخصیت از دیدگاه روان‌شناسی و متون اسلامی بررسی تطبیقی شده است. مولفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی دربارۀ این پژوهش گزارش نکرده‌اند.یافته‌ها: هر شش رویۀ شاخص برون‌گرایی در روان‌شناسی در متون اسلامی نیز وجود دارد اما در متون اسلامی رویه ها از نظر وسعت مفهوم و ضوابط و معیارها گستردگی بیشتری دارد. رویه‌های شاخص برون گرایی در روان‌شناسی صرفاً با در نظر گرفتن عوامل روانی و رفتاری تنظیم شده، درحالی‌که در اسلام مثلثی ارتباطی بین فرد، دیگران و خداوند با توجه به عوامل روانی، رفتاری و نگرشی شکل گرفته است. هدف روان‌شناسی از تبیین رویه‌ها بهزیستی فردی و اجتماعی است؛ اما در اسلام علاوه بر این هدف، پرداختن به هرکدام از رویه‌ها زمینه‌ای برای سعادت اخروی محسوب می‌شود.نتیجه‌گیری: بدون توجه به بُعد نگرشی و معنوی نمی‌توان به مفهوم روشنی از رویه‌های شاخص برون‌گرایی دست یافت. خداگرایی زمینه‌ساز ارتباط انسانی مطلوب با دیگران است و اسلام با تدابیر عملی و احکام تشویقی و تکلیفی، زمینۀ برون‌گراتر شدن افراد را فراهم می‌کند.