تطبیق مراحل رشد انسان در روان‌شناسی و نهج‌البلاغه

سابقه و هدف: خلقت انسان از نطفه تا مرگ از نظر روان‌شناسان رشد دارای مراحلی چون جنینی، کودکی، نوجوانی، جوانی، میان‌سالی و پیری است. این مراحل علاوه بر ویژگی‌های زیستی و شناختی دارای اصول تربیتی خاصی است که فرد را به کمال و شکوفایی کامل می‌رساند. ائمه‌ (ع) اهتمام خاصی به توصیه‌های تربیتی برای سنین مختلف با توجه به ویژگی‌های خاص آنها داشته اند. در این میان سفارش‌های حضرت علی (ع) درباره‌ی نحوه‌ی برخورد با کودکان، نوجوانان و جوانان نشان دهنده‌ی آگاهی ایشان از تفاوت در ویژگی‌های جسمی شناختی و روان‌شناختی و نیز اقتضائات سنی خاص افراد است. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با هدف تطبیق مراحل رشد انسان در روان‌شناسی و نهج‌البلاغه صورت گرفته است.روش کار: این پژوهش از نوع تحلیلی کتابخانه‌یی است که پس از مطالعه و بررسی کتب مختلف روان‌شناسی و کتاب نهج‌البلاغه، مراحل رشد انسان و ویژگی‌های آن بررسی شد. برای جمع‌آوری داده‌ها از کتاب‌های حوزه‌ی علوم اسلامی و دینی به ویژه کتب مرتبط با سخنان امام علی (ع) در نهج‌البلاغه، کتب حوزه‌ی علوم روان‌شناسی تحولی و رشد و همچنین مقالات مرتبط با حوزه‌ی دینی و روان‌شناسی استفاده شد. در این پژوهش همه‌ی مسائل اخلاقی رعایت شده است و نویسندگان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند. یافته‌ها: یافته‌های روان‌شناسانی چون پیاژه و اریکسون در دوره‌های مختلف جنینی، کودکی، نوجوانی، جوانی و پیری با بیانات حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه تطابق بسیار دارد و از دیدگاه ایشان هر کدام از مراحل رشدی دارای حساسیت ویژه‌ی خود و نیازمند توجه است.نتیجه‌گیری: طی بررسی مراحل رشد به عوامل وراثتی، محیط اجتماعی، روان‌شناختی، جسمانی و... پیش و پس از تولد اشاره شد. برای اینکه افراد مراحل رشد را با موفقیت طی کنند علاوه بر تغذیه‌ی مناسب و محیط غنی، نکات تربیتی و آموزشی بسیار تاثیرگذار است؛ در نهج‌البلاغه جز راهکارهای روان‌شناختی، به مواردی چون روابط والدین با کودک، دوست‌یابی، ازدواج و ارتباط با کهنسالان نیز اشاره شده است.