ارزیابی مولفه‌های ساختاری مساجد از منظر تناسب با ویژگی‌های سالمندان

سابقه و هدف: سالمندی مرحله‌ی اجتناب‌ناپذیری از زندگی است که اغلب با محدودیت‌ها و ناتوانی‌هایی همراه است. تامین شرایط متناسب با ویژگی‌های سالمندان می‌تواند زندگی توام با سلامت نسبی و آسایش و استقلال را برای آنان فراهم سازد. با توجه به نقش مساجد در تامین سلامت اعم از سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی؛ این مطالعه به بررسی تناسب ساختاری مساجد با ویژگی‌های سالمندان پرداخته است.   روش کار: این مطالعه‌ی مقطعی طی تابستان سال 1395 در 30 مسجد از مساجد شهر سبزوار به کمک چک‌لیستی محقق‌ساخته با 70 سوال، انجام گرفت. در طراحی چک‌لیست از مولفه‌های ساختاری فضاهایی مانند منزل، کلیسا و پارک‌های دوستدار سالمند استفاده شد؛ و نظرها و توصیه‌های چند متخصص ارگونومی، سالمندشناسی و مهندس ساختمان نیز در نظر گرفته شد. در تحقیق حاضر شرایط بخش‌های مختلف مساجد ازجمله شبستان ها، سرویس ‌های بهداشتی، وضوخانه، راهروها، راه‌پله‌ها و ورودی‌ها نیز ارزیابی شد. در این پژوهش همه‌ی موارد اخلاقی رعایت شد. علاوه‌‌براین، نویسندگان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.یافته‌ها: تقریباً 50 درصد از مراجعه‌کنندگان به مساجد سالمند بودند. میانگین تعداد پله‌ها از بیشتر بودن آنها برای بخش‌های زنانه حکایت داشت. دسترسی به وسایل نقلیه‌ی عمومی برای حدود 70 درصد از مساجد فراهم بود. در هیچ یک از مساجد، درهای ورودی دارای شرایط هم‌سطحی در بیرون و درون نبود. بررسی مسیرهای تردد ازنظر وجود رمپ، گویای شرایط نامناسب حدود 80 درصد از مساجد بود و سرویس‌های بهداشتی و وضوخانه‌ها نیز در بیشتر موارد شرایط مناسبی نداشت.نتیجه‌گیری: با وجود برخورداری مساجد از برخی ویژگی‌های مطلوب ساختاری مانند شرایط مناسب در کف محوطه و درون بنا، یا وضعیت روشنایی و حرارتی خوب، در مواردی مانند سرویس‌های بهداشتی، پله‌ها و مسیرهای تردد نیاز به مداخله است. بنابراین، نبود تناسب ساختار فیزیکی مساجد برای سالمندان با توجه به رشد جمعیت این گروه سنی در ایران، از ضرورت اعمال ملاحظات ارگونومیکی به‌منظور حفظ آسایش، استقلال و ارتقای ایمنی آنان حکایت دارد.