جیره بندی مواد غذایی در ایران طی سال های 1321-1324ش

چکیده تغییرات گسترده در دوره پهلوی اول و احداث زیرساخت های کشور چون شبکه حمل‌ و نقل، ارتباطات، صنعت و تجارت و موسسات مالیه، نظامی و امنیتی در دوره 16 ساله پهلوی اول امکان سیاست گذاری دولت در کشور را تسهیل کرد. وقوع جنگ جهانی دوم (شهریور 1318ش) و اشغال ایران (در سوم شهریور 1320ش) اختلال عمده ای در روابط اقتصادی و اجتماعی کشور ایجاد کرد. افزایش انتشار پول و تورم، بی نظمی و شورش‌هایی را در پی داشت که دولت ناگزیر به سیاست جیره بندی برای حل بحران روی آورد. سیاست توزیع عمومی و جیره بندی برخی از کالاها را وزارت دارایی در 1321ش اجرا کرد و نتایج درخور توجهی چون دسترسی به برخی از کالاها و کاهش سو ‌تغذیه و حمایت از گروه های محروم حاصل شد. اما از طرفی گسترش رشوه و فساد کارکنان و توزیع کنندگان، شکل گیری بازار سیاه، کاهش انگیزه تولید و افزایش بوروکراسی را به بار آورد. در این میان اقدامات میلسپو در کاهش کسر بودجه و شکاف درآمدی مخالفت‌ها را با وی تشدید کرد و سرانجام مخالفت دربار و ارتش با برنامه های او هم زمان با مخالفت نیروهای ملی گرا با حضور آمریکایی ها در سازمان‌های دولتی موجب برکناری میلسپو در اواخر زمستان 1323ش شد و یک سال بعد به تغییر قانون مالیات بر درآمد مصوب میلسپو و لغو نظام جیره‌بندی انجامید.