تحلیلی نو از تدوین و تصویب قراردادهای نفتی ایران و انگلیس در دولت ایران بر اساس نظریه گراهام آلیسون

بررسی رویدادها و جریان‌های سیاسی دو قرن اخیر و ارائه مستندی از تاریخ سیاسی- اجتماعی ایران معاصر، ضرورتی سیاسی است و به‌طور گریزناپذیری، موفقیت سیاست خارجی ایران در پیوند با موضوع نفت است و این موفقیت در بهترین حالت، زمانی به‌دست ‌آمده که سیاست خارجی کشور جهت‌گیری بین‌المللی داشته است. در سیاست خارجی، تصمیمات محصول فرآیند کار و وظیفه یک‌ نهاد نیست، بلکه محصول تاثیر جایگاه افرادی تلقی می‌شود که از موقعیت شغلی خود استفاده و به ایفای نقش پرداخته‌اند. باید گفت که ویژگی‌های شخصی، شغلی، انگیزه‌ها و عقاید بوروکراتیک در فرآیند تصمیم‌گیری، نقش عمده‌ای ایفاء می‌کنند و محیط روانشناختی، منبع غنی برای تبیین تصمیمات است. ایدئولوژی و عقاید، میراث تاریخی ذهنی، شخصیت فردی و آمادگی ذهنی از متغیرهای محیط روانشناختی هستند. در دویست سال اخیر، روابط خارجی ایران و انگلیس، فراز و نشیب‌های فراوانی داشته که تحلیل مسائل سیاسی- نفتی دو کشور در این دوره، بخش جداناشدنی از تاریخ سیاسی- اجتماعی ایران است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و مطالعات کتابخانه‌ای و اسناد را با دقت تحلیلی ترکیب می‌کند و بر اساس نظر گراهام آلیسون، تحلیل سیاست خارجى و رفتار حکومت‌ها را برحسب الگوى بازیگر خردمند مورد ارزیابى قرار می‌دهد؛ بنابراین، مقاله حاضر تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که شخصی‌نگری پادشاهان و زمامداران دوره مورد پژوهش از قرارداد دارسی در سال 1901م. تا قرارداد نفتی سال 1933م. چه تاثیری بر سیاست خارجی ایران و انگلیس با موضوع نفت داشته است؟

a new analysis of the formulation and approval of iran-british oil contracts in the iranian government (according to graham alison’s theory)

the analysis of the political events and currents of the last two centuries and a clear and documentary drawing of contemporary iranian political and social history is a political necessity. inevitably, the success of iran’s foreign policy is linked to the issue of oil, and this success is best achieved when the country’s foreign policy has an international orientation. in foreign policy, decisions are not the product of the work process and the task of an institution but the product of the effect of the position of those who have used their job position and played a role. personal, occupational, incentives and bureaucratic characteristics play a major role in the decision-making process, and the psychological environment is a rich source of decision-making. ideology and beliefs are the historical mental legacy, individual personality, and mental readiness of psychological environment variables. in the last two hundred years, iran-british foreign relations have had many ups and downs, and the analysis of the political-oil issues of the two countries in this period is an inseparable part of the political-social history of iran. the research method is an analytical-analytical that combines library and document studies with analytical accuracy, and according to graham alison’s theory, it evaluates foreign policy and the behavior of governments in terms of the wise actor model. therefore, the present study attempts to answer the question of what effect the personalization of the kings and rulers of the desired period from the d’arcy concession in 1901 to the oil concession in 1933 had on the foreign policy of iran and england regarding oil.