مناسبات سیاسی و اقتصادی قفقاز در دوره حکومت زندیه (سال‌های 1794-1749م.)

پس از تنزل قدرت حکومت افشاریه، کنترل و حفاظت‌ نواحی دوردستی چون قفقاز که دشوارتر بود، با نابسامانی‌های متعددی مواجه شد. در چنین شرایطی، حکومت زندیه به‌عنوان جانشین جدید قدرت روی کار آمد. کریم خان زند و جانشیان او با تصاحب این جایگاه کوشیدند تا دورانی از اقتدار و شکوه همانند دوره اعتلای نادر شاه افشار ایجاد کنند، اما تلاش‌های منقطع­ آنها ثمری در پی نداشت. این پژوهش در صدد است تا با شیوه توصیفی- تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای مبتنی بر داده‌های به‌دست آمده از لابلای کتاب‌ها و متون تاریخی، نوسانات اوضاع اجتماعی و سیاسی و تاثیر آن بر قفقازیه پس از سقوط صفویان و افشاریان را با استقرار حکمرانی زندیان مورد بررسی قرار دهد، تا به این پرسش پاسخ دهد که: قفقاز با حکمرانی دولت زندیه با چه تغییر و تحولاتی در عرصه سیاسی- اقتصادی مواجه گردید؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که حکومت زندیه، نه تنها نتوانست به دوران شکوه نادر شاه افشار بازگردد، بلکه قفقاز از نخستین نواحی بود که در این دوران تمایلات جدایی‌طلبانه از خود نشان داد؛ امری که از اختلافات قومی و مذهبی ناشی می‌شد و ضعف حکومت مرکزی به تشدید آن دامن می‌زد. در پی چنین شرایطی، جامعه قفقاز دچار بحران سیاسی و اقتصادی شد و در آن وضعیت بی‌ثبات، سیری نزولی آغاز گردید؛ فرآیندی که حاصل ضعف سیاسی ساختار قدرت حکومت زندیه در اداره نواحی دوردست قلمرو ارضی ایران بود.

caucasian political and economic relations during the zandieh dynasty (during 1749-1794)

following the decline of the power of the afsharid empire, remote areas such as the caucasus, whose control and protection were more difficult, faced numerous disruptions. in such circumstances, zandieh’s government became a new successor to power. karim khan zand and the successors after him tried to create an era of authority and glory for nader shah afshar, but their interrupted efforts were not fruitful. based on the descriptive-analytical method and based on library studies, this research tries to examine how the caucasian political and economic conditions influenced the time of the zandieh dynasty. the results show that the zandiyeh government not only could not return to the glory era of nader shah afshar, but the caucasus was one of the first areas to show separate tendencies, which stemmed from ethnic and religious differences and weakness of central government led to the intensification of it. following such conditions, the caucasus community suffered a political and economic crisis and an unstable situation with a declining trend. the process was the result of the political weakness of the zandieh government’s power structure in the remote areas of the territory of iran.