تاثیر سیاست مذهبی بر روابط هم‌گرایانه عثمانی- اوزبک علیه صفویه در سده 10 قمری/ 16 میلادی

حکومت شیعه  صفوی در سده دهم قمری/ شانزدهم میلادی، در مجاورت حکومت 200 ‌ساله عثمانی و حکومت تازه‌تاسیس اوزبکان که هر دو سنی‌مذهب بودند، تشکیل شد. سیاست مذهبی شاه اسماعیل اول (930-907ق./ 1524-1501م.) بر مبنای گسترش تشیع بود که با سیاست مذهبی همسایگانش که مبلغ و مروج مذهب تسنن بودند، مغایرت داشت. این مسئله افزون ‌بر اینکه سبب بروز مجادلات مذهبی و جنگ‌های مکرر با صفویان از دو جانب شد، به هم‌گرایی و تبانی دو حکومت عثمانی و اوزبکان علیه صفویان انجامید. هدف این پژوهش بررسی چگونگی برقراری روابط سیاسی عثمانی و اوزبکان و پیامد حاصل از آن بر صفویان در سده دهم قمری با روش توصیفی- ‌تحلیلی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شکل‌گیری و تثبیت حاکمیت صفویه، توسعه قلمرو آن و شیعی‌سازی جامعه که با افزایش شمار شیعیان همراه بود، باعث نگرانی حکومت‌های عثمانی و اوزبک شد؛ بنابر این، دو حکومت به‌دلیل اشتراک مذهب و تفاوت سیاست مذهبی با صفویان، با هدف براندازی و با توسل به صدور فتاوای تکفیری و اعلان جهاد، به تحکیم روابط با یکدیگر در برابر این حکومت پرداختند و ایده اتحاد سیاسی و نظامی را از طریق اعزام سفرا، نامه‌نگاری‌ها و ارسال کمک نظامی رقم زدند.

the impact of religious politics on ottoman-uzbek convergent relations against the safavids in the 16th century ad (10th century ah)

the shia safavid government was established in the 16th century ad (10th century ah) in the vicinity of the 200-year-old ottoman government and the newly established uzbek government, both of which were sunni. the religious policy of shah ismail i (1501-1524 ad/907-930 ah) was based on the expansion of shiism, which was in contrast with the religious policy of his neighbors, who were preachers and promoters of the sunni religion. in addition to the fact that this issue caused religious disputes and repeated wars with the safavids from both sides, it led to the convergence of the two ottoman and uzbek governments against the safavids. the purpose of this research is to examine how ottoman and uzbek political relations were established and its consequences on the safavids in the 16th century ad, with a descriptive-analytical method. the findings show that the formation and stabilization of safavid rule, the development of its territory, and the shiiteization of society, which was accompanied by the increase in the number of shiites, caused concern to the ottoman and uzbek governments. therefore, due to the common religion and the difference in religious policy with the safavids, the two governments, with the aim of overthrowing and resorting to the issuance of takfiri fatwas and the declaration of jihad, strengthened relations with each other against this government and established the idea of political and military unity by sending ambassadors, writing letters and sending military aid.