مطالعه‌ نقش انگلیسی‌ها در جامعه‌ ایران در آستانه جنگ جهانی اول

جنگ و انقلاب هر دو می‌توانند واقعیات پنهان را آشکار کنند. جنگ جهانی اول، اگر چه به‌‌ظاهر امری سیاسی و نظامی بود؛ اما آثار فرهنگی و اجتماعی گوناگونی را از خود باقی گذاشت. این مطالعه با رویکرد کیفی و روش تحلیل، به دنبال بررسی اوضاع کشور ایران در آستانه جنگ جهانی اول است و می‌کوشد تا پاسخ دهد که اسناد به‌جای‌مانده، چگونه تجربه این دوران را درک کرده‌اند و کدام مسائل اجتماعی، ناشی از حضور انگلیسی‌ها در ایران بوده است؟ از مجموع اسناد گردآوری‌شده در موضوع جنگ جهانی اول با توجه به معیار ورود به شیوه نمونه‌گیری هدفمند، اسنادی برای بررسی انتخاب شدند و با رسیدن به اشباع نظری، جمع‌آوری نمونه‌ها متوقف شد. به‌عنوان مهم‌ترین مسئله‌ اجتماعی می‌توان به وجود شبه‌‌آنومی در این دوران اشاره کرد. کشور ایران در اثر دخالت قدرت‌های بیگانه از جمله انگلستان و حضور انگلیسی‌ها در جامعه ایران به‌ناچار گرفتار آنومی شد و این آنومی تحمیلی را می‌توان شبه‌‌آنومی گفت. در این میان، گروه‌های مختلف اجتماعی اعم از مقامات و طبقات عادی دو دسته شدند، یک گروه به منفعت آنی خود توجه داشتند و با انگلیسی‌ها همراه شدند و گروه دوم تلاش می‌کردند که ضمن مبارزه با دخالت انگلیسی‌ها در اداره امور داخلی کشور، خطر وجود انگلیسی‌ها را از نظر دور ندارند که این دوگانگی، بسترساز مسائل مختلف برای جامعه ایران از این زمان به بعد گردید.