نقش دریای خزر و منطقه قفقاز در مناسبات تجاری عصر صفوی

مناطق اطراف دریای خزر کم‌وبیش در طول تاریخ مورد استفاده بازرگانانی بود که به دنبال تجارت با ساکنان این منطقه و یا نواحی مجاور بودند. در دوره صفوی نیز تجارت در این مناطق و به‌خصوص در ناحیه قفقاز همچنان ادامه داشت و بازرگانان با تشکیل کمپانی های تجاری و حمایت از سوی صاحبان قدرت در شهرهای تجاری این منطقه به دادوستد می پرداختند. مراکزی مانند دَربند، شَماخی و بَردَعه مرکز مبادلات اکثر بازرگانان داخلی و خارجی بود و این ناحیه به‌عنوان شاهراهی برای ارتباط مراکز تجاری جنوب دریای خزر به شمال به شمار می رفت. بااین‌همه، برخی موانع سیاسی و طبیعی، روند بازرگانی منطقه قفقاز و اطراف دریای خزر را کند و گاه متوقف می‌ساخت. همجواری ایران با قدرت هایی چون روس و عثمانی و تلاش این قدرت‌ها برای دستیابی به دریای خزر و مناطق جنوبی و غربی آن که نقش مهمی در مناسبات تجاری عصر صفوی داشت، درگیری های متعددی را میان ایران و آن کشورها به همراه می‌آورد که این امر رونق تجاری این منطقه و رفت وآمد کاروان های بازرگانی را با محدودیت هایی مواجه می ساخت. علاوه‌براین، مشکلات جغرافیایی نیز در کند شدن روند تجارت این ناحیه دخیل بود. در پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، نقش و جایگاه دریای خزر و منطقه قفقاز در تجارت عصر صفوی، مبادلات بازرگانی در اطراف این دریا و ناحیه قفقاز و موانع و مشکلات موجود در مسیر بازرگانی این دوره بررسی خواهد شد.